اثبات حضور پليس زن در تاريخ اسلام
عصر شیعه ـ فهيمه فرهمندپور در برنامه "هنگام درنگ " كه از شبكه اول سيما پخش شد، اظهار داشت: در سريال مختارنامه يا سريال‌هاي ديگري كه به حضور و نقش زن نگاه تاريخي يا تم تاريخي دارند، مشاهده مي‌شود كه ما متأسفانه گاهي نسبت به ديدن و نديدن زنان و نقش آنها دچار افراط و تفريط مي‌شويم.
وي گفت: گاهي اوقات در بعضي از نمونه‌ها ديده مي‌شود كه تمام خير و شر حوادث تاريخ و روزگار را به نحوي به زن يا زناني نسبت مي‌دهند؛ از طرف ديگر شاهد هستيم كه در بعضي از قرائت‌ها و روايت‌ها از تاريخ به شكل بصري و تصويري گاهي زنان ديده نمي‌شوند؛ به صورتي كه گويي زنان اصلاً در اين جامعه حضور نداشتند، اگر هركدام از اين رويكردها را نسبت به حضور و نقش زن داشته باشيم، خطا خواهد بود.
اين عضو هيئت علمي دانشگاه تهران افزود: زن‌ها هم بخش قابل توجهي از بدنه جامعه هستند و آنها نقش‌هاي مثبت و منفي را ايفا كرده‌اند، نبايد نقش آنها را پر رنگ و كمرنگ‌تر از آنچه كه بوده، ببينيم.
وي با بيان اينكه حتي وقتي زنان را مؤثر در سرنوشت كلان جامعه مي‌بينيم، بايد يادمان باشد كه اين نقش را منتسب به زنانگي آنها نبايد كرد، اظهار داشت: گاهي اوقات ديده مي‌شود تمامي اثر و نقش تعيين‌كنندگي زن‌ها در محور جاذبه‌هاي زنانه آنها مي‌چرخد به طور مثال به دليل وجود جلوه‌ها و جذبه‌هاي عاطفي آنهاست كه يك مرد به سبب علاقه‌مندي به اين زن حركت تاريخي انجام مي‌دهد و بر سرنوشت تاريخ مؤثر مي‌شود كه تمام اينها حول زنانگي و جاذبه‌هاي زن مي‌چرخد.
فرهمندپور ادامه داد: وقتي تعدادي از زنان با حضور در مسجد كوفه مانع مي‌شوند عمر سعد كه مي‌خواهد از آشفتگي در كوفه سوء استفاده كند بر منبر بيايد، نتيجه مي‌گيريم كه اين زنان هوشمندي، جسارت، جرأت، موقع‌شناسي، تدبير و بصيرتي را كه انتظار مي‌رود هر انسان مسلماني داشته باشند را دارند بدون اينكه بخواهيم بر جاذبه‌ها و جلوه‌هاي زنانه آنها تأكيد كرده باشيم.
وي گفت: كساني كه مي‌خواهند در تاريخ ماندگار شوند و اثر گذار باشند بايد چيزي بيش از اهميت به سرنوشت فردي و خانوادگي خودشان را در نظر بگيرند همچنين بايد افرادي با تدبير، جسور و شجاع، حساس، موقع‌سنج و موقعيت‌شناس باشند.
اين عضو هيئت علمي دانشگاه تهران اظهار داشت: وقتي پيامبر اسلام (ص) ظهور مي‌كند تحول اساسي در نگاه به زن ديده مي‌شود، پيامبر (ص) زن‌ها را هم مخاطب دعوت خودشان مي‌دانند و حضرت خديجه (س) را به عنوان نخستين شخصيت مخاطب دعوت به اسلام قرار مي‌دهد.
فرهمندپور گفت: حضرت علي (ع) نخستين مردي است كه به پيامبر (ص) ايمان آورده و بر اساس نقل‌هاي موجود نخستين كسي كه به پيامبر(ص) ايمان آورد، حضرت خديجه (س) است.
وي افزود: اين امر نشان مي‌دهد كه پيامبر (ص) براي دعوت زن‌ها حساب جداگانه و اساسي باز كرد؛ در همان دوره حضور پيامبر (ص) در مكه زنان، پايداري اساسي و صبوري جدي به حفظ دين از خود نشان مي‌دهند، بعضي از اين زنان نام‌شان در اذهان عمومي بيشتر مطرح شده مثل سميه كه نخستين كسي است كه در راه اسلام به شهادت مي‌رسد.
اين عضو هيئت علمي دانشگاه تهران تأكيد كرد: زناني كه در مكه به پيامبر (ص) ايمان مي‌آورند بسيار تحت فشار قرار مي‌گيرند، زني به نام "ام شريك عامري " از قريش كه جزء طبقات بالاي جامعه محسوب مي‌شد به پيامبر (ص) ايمان مي‌آورد و هزينه گزافي بابت ايمانش مي‌پردازد و از طرف خانواده و قومش مورد آزار و شكنجه قرار مي‌گيرد؛ جالب است كه اين زن علاوه بر اينكه بر ايمان خودش باقي مي‌ماند و تمام فشارها و شكنجه‌ها را تحمل مي‌كند در تبليغ اسلام بسيار تلاش مي‌كند و عامل انتقال اسلام به افراد ديگري از قبيله‌اش مي‌شود.
وي ادامه داد: اين موضوع نشان مي‌دهد زنان در آن دوره ايمان و مسئوليت ديني را به عنوان تكليف ديني و انساني پذيرفتند و پيامبر (ص) شرايطي را فراهم آورده بود كه زنان در شرايط كلان اجتماعي ديده شوند.
فرهمندپور افزود: در نخستين هجرتي كه مسلمانان به دستور پيامبر (ص) به حبشه انجام مي‌دهند در كنار10_ 11 مردي كه نام آنها در تاريخ است نام 4 زن نيز وجود دارد، بعدها هم كه حدود 70 _ 80 مرد به مهاجران در حبشه مي‌پيوندند، 18 زن نيز به حبشه هجرت مي‌كنند.
وي با بيان اينكه در كوچ مسلمانان به شعب ابي‌طالب در تنگناهاي عجيبي كه وجود دارد زنان حضور دارند، گفت: در مدينه شرايط بهتري براي حضور زنان فراهم بود، شرايط اجتماعي در اختيار پيامبر (ص) بود و وي وضعيت اجتماعي را تعيين مي‌كرد.
وي اظهار داشت: در مدينه به جهت اينكه پيامبر(ص) اساساً حاكميت جامعه و ساخت و پرداخت مناسبات اجتماعي را در اختيار داشت حضور زنان نيز پر رنگ‌تر بود؛ زنان كنوني فكر مي‌كنند كه 14 قرن پيش شرايط زنان خيلي بد بوده است يا در صدر اسلام زنان خيلي محدوديت داشته يا ديده نمي‌شدند و در خانه بوده و حضور اجتماعي نداشتند.
فرهمندپور ادامه داد: به عنوان كسي كه در خصوص حضور زنان در تاريخ ايران كار كردم، با قاطعيت مي‌گويم كه شايد در هيچ دوره‌اي از تاريخ اسلام به اندازه عصر نبوي و سپس عصر حاكميت 5 ساله اميرالمؤمنين (ع) ما حضور سالم، مؤثر و تعيين كننده زنان را نداشتيم.
وي گفت: در دوره پيامبر (ص) در مدينه حضور زنان بسيار پررنگ بوده است، گفته مي‌شود جهاد بر زنان واجب نيست اما پيامبر (ص) هم ممنوعيتي براي همراهي زنان با سپاه قائل نمي‌شدند.
اين عضو هيئت علمي دانشگاه تهران ادامه داد: زنان مي‌آمدند تا از پيامبر (ص) اجازه بگيرند و به عنوان كار تداركاتي يا امدادي با سپاه همراه شوند و در موقعيت‌هاي نبرد هم كه قرار مي‌گرفتند با استفاده از شمشير و عمود با دشمنان مي‌جنگيدند و افرادي را مي‌كشتند يا خود مجروح مي‌شدند و پيامبر (ص) نيز ممنوعيتي براي همراهي زنان با سپاه قائل نمي‌شدند.
وي تأكيد كرد: در غزوه احد كه تنگناي عجيبي پيش آمد و مردها فرار مي‌كردند، زناني بودند كه در پي اين مردان مي‌دويدند و قصد داشتند كه آنها را به ميدان نبرد برگردانند.
فرهمند پور تصريح كرد: در غزوه خندق از 6 زن نام برده‌اند؛ در جريان خيبر و فتح مكه نيز حضور زنان را شاهد هستيم كه حضرت فاطمه زهرا (س) حضورشان در 3 يا 4 غزوه مسلم است در فتح مكه در "حُنين " كه شرايط ويژه و خطرناكي است، نيز زنان حضور داشتند.
وي گفت: در بيعت رضوان و جريان سفر پيامبر، تصميمي كه پيامبر (ص) مي‌گيرند براي اينكه براي زيارت به مكه بروند بدون هيچ هماهنگي با مشركان بود كه هر خطري پيش‌بيني مي‌شد؛ اگر امروزه بعضي مي‌خواستند چنين تصميمي بگيرند، مي‌گفتند زنان به دليل اينكه شرايط خطرناك است در اين سفر نيايند ولي پيامبر (ص) محدوديت ايجاد نمي‌كنند و زناني بعضاً از همسران پيامبر (ص) و زنان مؤمن ديگر در اين سفر بودند.
اين عضو هيئت علمي دانشگاه تهران اظهار داشت: در جريان بيعت‌ها، پيامبر(ص) رسماً با زنان بيعت مي‌كردند؛ بدين صورت نبود كه زنان را هم در ميان مردان ببينند و حضور مردان را كافي بدانند، ضمن اينكه پيامبر(ص) زنان را مي‌بينند و به آنها به طور ويژه اهميت مي‌دهند؛ قرآن نيز اشاره به اين موضوع دارد كه اولاً پيامبر (ص) مأمور مي‌شوند با زن‌ها بيعت كنند، با وجود اينكه بسياري از آيات قرآن به صورت ضمير جمع مذكر آمده و جمع مذكر شامل زنان هم مي‌شود اتفاقاً در اين مورد خاص خداوند تصريح كرده كه پيامبر (ص) با زنان بيعت كند و جالب اين است كه خداوند براي زنان، متن متفاوتي از بيعت‌نامه داشتند.
وي با تأكيد بر اينكه پيامبر (ص) نگاه ويژه‌اي به زنان داشته‌اند، گفت: پيامبر (ص) به طور خاص زنان را مخاطب قرار داده و با آنها بيعت مي‌كنند البته به شيوه‌اي خاص، چون بيعت با مردان به شيوه تماس دست بوده است، پيامبر (ص) با شيوه‌اي بدون اينكه اين تماس فيزيكي باشد به صورت خاصي با زنان بيعت مي‌كنند.
فرهمندپور با بيان اينكه در دوره پيامبر (ص) يك هويت اجتماعي ويژه براي زنان به وجود آمد، گفت: اگر سرفصل تحولات اساسي و كلاني كه پيامبر (ص) در جامعه ايجاد كرده‌اند را فهرست كنيم قطعاً يكي از آن تحولات بنيادي و كلان، تغييري است كه در حوزه زنان اتفاق افتاده است.
وي گفت: گاهي ممكن است تصور شود كه در آن زمان حاميان پيامبر تعداد كمي بودند و پيامبر (ص) فكر كردند كه چرا از زنان استفاده نشود همچنين بر اين اساس ايشان زنان را به ميدان آورده تا از حضور آنها به عنوان سياهي لشكر استفاده كند و حضور زنان مي‌تواند تدبير سياسي باشد اما جالب اين است كه پيامبر (ص) فضايي براي زنان ايجاد مي‌كند تا آنها تسهيل در تكليف داشته باشند و اين خود زنان هستند كه با رغبت و شوق به ميدان مي‌آمدند.
اين عضو هيئت علمي دانشگاه تهران افزود: در همين بحث جهاد كه اسلام آن را براي زنان واجب نكرده، "اسماء بنت يزيد " زني كه در آن دوره سخنگوي زنان بوده است به عنوان نماينده سؤالات زنان از پيامبر (ص) را مي‌پرسيد؛ نقل شده است كه اسماء خدمت پيامبر (ص) مي‌رود و مطرح مي‌كند كه شما به زنان مي‌گوييد جهاد نرويد ولي مردها مي‌توانند جهاد بروند، بجنگند و به شهادت برسند و از اين طريق اجر و ثواب نصيب آنها مي‌شود پس سهم زنان در اين زمينه چه مي‌شود؟ پيامبر (ص) با ملاطفت مي‌فرمايند: اگر شما مديريت و خدمات هوشمندانه زنانه خود را در منزل به كار ببريد اجر و ثواب جهاد را برده‌ايد.
وي با اشاره به اينكه هدف پيامبر (ص) اين بود كه زنان اذيت نشوند و به آنها آسان گرفته شود و از زن‌ها در موقعيت‌هاي خاص استفاده نشود و مورد بهره‌برداري موقعيتي و مناسبتي قرار نگيرند اضافه كرد: پيامبر (ص) از حضور زنان در مساجد حمايت مي‌كرد حتي بر اساس نقل‌هاي فراواني كه بيشتر تفاسير شيعه و سني اين را گفتند وقتي زن‌ها از پيامبر (ص) سوال كردند كه آيا ما اجازه داريم به مسجد بياييم؟ آيه حجاب نازل شده است.
فرهمندپور ادامه داد: در عين حال وقتي جوانان لاابالي يهودي به مدينه آمدند و يك فضاي ناامني را براي زنان ايجاد كردند تا از لحاظ رواني مسلمانان را آزار دهند به خصوص در هنگام رفتن زنان به مسجد در هنگام نماز صبح و نماز مغرب زنان احساس ناامني مي‌كردند. در حالي كه پيامبر (ص) هميشه از مسجد رفتن زن‌ها حمايت مي‌كردند، فرمودند كه در اين شرايط خاص كه جامعه و محيط ناامن است شما در خانه هم نماز بخوانيد برايتان اجر مسجد دارد.
اين عضو هيئت علمي دانشگاه تهران در خصوص نقش و حضور زنان در درون حكومت حضرت علي (ع) گفت: بسياري از زيرساخت‌‌هاي اجتماعي جامعه شيعي در اين دوره 5 ساله شكل مي‌گيرد وقتي كه حاكميت امام علي (ع) شكل مي‌گيرد، شاهد هستيم كه زنان درست مانند آن زماني كه يك روز تا سر حد جان در كنار پيامبر (ص) ايستاده بودند دوباره در حاكميت اميرالمومنين علي (ع) جان مي‌گيرند و وي را همراهي مي‌كنند.
فرهمندپور اظهار داشت: گفته مي‌شود وقتي كه جنگ جمل به سرانجام رسيد و قرار شد همسر پيامبر (ص) از عراق به مدينه منتقل شود، در تاريخ آمده است كه اميرالمومنين علي (ع) 40 سوار مسلح كه سرها و چهره‌هايشان را پوشانده بودند همراه همسر پيامبر (ص) مي‌فرستند تا وي را از عراق به مدينه برسانند.
وي با اشاره به اينكه اين دوره بسيار خطرناكي بوده است يعني احتمال اينكه فراري‌هاي جمل يا حتي كساني كه به قضيه صفين پيوستند بخواهند در راه به كاروان حمله كنند، مي‌رفته است بنابراين اين 40 نفر بايد افراد زبده نظامي مي‌بودند، عنوان كرد: در نقل‌هاي تاريخي است كه همسر پيامبر (ص) هر از چندگاه سر از كجاوه بيرون مي‌آورد و نگاه مي‌كرد كه 40 سوار شمشيرزن مرد او را همراهي مي‌كنند و شكوائيه را مطرح مي‌كرد كه پسر ابي‌طالب، همسر پيامبر (ص) را با 40 مرد به مدينه فرستاده است.
اين عضو هيئت علمي دانشگاه تهران تأكيد كرد: وقتي اين كاروان به مدينه مي‌رسد اين 40 نفر، همسر پيامبر(ص) را تا درب خانه همراهي مي‌كنند و بعضي از اينها به داخل خانه مي‌روند، اين خانم خيلي نگران مي‌شود كه اين مردها به چه دليل به داخل خانه مي‌آيند، وقتي اين افراد داخل خانه مي‌شوند و سربند خود را باز مي‌كنند، همسر پيامبر (ص) متوجه مي‌شوند كه اين 40 نفر زن هستند.
وي گفت: از من پرسيدند كه آيا ما دليل تاريخي و روايي براي پليس زن داريم؟ به نظر من در دوره حاكميت حضرت اميرالمومنين (ع) حداقل 40 نفر زن زبده و تعليم ديده بوده‌اند و حضور زنان در چنين شرايطي لااقل براي نبردهاي خاص پيش‌بيني شده بود.
فرهمندپور با بيان اينكه زنان صدر اسلام به تجربه و فراست دريافتند كه اگر در پي هويت و تشخص اجتماعي هستند راه آن تحقق حاكميت معصوم و حاكميت ديني است، خاطر نشان كرد: موقعيتي كه حضرت علي (ع) به طور خاص و ويژه براي حضرت زينب (س) ايجاد مي‌كند، نشان دهنده اين است كه قرار است حضرت زينب (س) كسي باشد كه در يك موقعيت تاريخي حكم يك نوع مرجعيت فكري و ديني داشته باشد و به عنوان بخش مكمل قيام عاشورا داراي مرجعيت و موقعيتي باشد كه اگر حرفي زد و قضاوتي كرد مردم آن را به عنوان مرجع بپذيرند.
منبع» فارس