جبران خلیل جبران که بود؟

جبران خلیل جبران که بعدها در آمریکا به نام کوتاه شده «خلیل جبران» معروف شد در سال 1883 در دهکده کوهستانی سرسبزی به نام بشری در شمال لبنان و در یک خانواده مسیحی مارونی دیده به جهان گشود. او با آن که در دوازده سالگی همراه با خانواده اش به آمریکا مهاجرت کرد و به تابعیت آمریکا درآمد، همیشه خود را لبنانی می دانست و با مردم لبنان ابراز همدردی می کرد. جبران خلیل درسال 1898 ، با آن که هنوز تحصیلات انگلیسی اش به جایی نرسیده بود، برای آموختن زبان و ادبیات عرب و فرانسه به لبنان برگشت و تا سال 1902 در آنجا ماند. مشهورترین اثر "جبران" پیامبر مشتمل بر 26 مقاله شاعرانه است که در دهه 1960 ؛ و پس از فوت او در آمریکا بسیار محبوبیت یافت. از دیگر آثار او عبارتند از: بال های شکسته 1912 ؛ اشک و لبخند 1914 ؛ دیوانه 1918 ؛ شن و دریا 1926؛. خدایان زمین 1929 ؛ سرگردان 1932 ؛ باغ پیامبر 1933. پس از فوت جبران خلیل درسال 1931 و درسن چهل و هشت سالگی، مردم لبنان جسد او را به کشورش باز گرداندند و او را در دهکده زادگاهش به خاک سپردند. امروز نام و آثار جبران خلیل جبران در ردیف افتخارات مردم لبنان است.

 

"جبران خلیل جبران" که از علمای بزرگ مسیحیت، مرد هنر و صاحب ذوق لب به ستایش علی گشوده و چنین می گوید: "به عقیده من علی بن ابیطالب (پس از پیامبر) نخستین مرد از قوم عرب است که وجودش، همه فضائل کامل بودن را در قوم خویش دمید و آهنگ آن را به گوش مردمی رسانید که پیش از آن مانند آن را نشنیده بودند و در بین تاریکی‌های جاهلیت از روش روشن او متحیر ماندند. جبران خلیل معتقد بود: "دو طایفه شیفته روش علی بودند یکی خردمندان پاکدل و دیگری نیکو سرشتان با ذوق، علی بن ابیطالب شهید عظمت خویش گشت. او از دنیا رفت در حالی که نماز بر زبانش جاری و دلش از شوق خدا لبریز بود. مردم عرب، حقیقت مقام او را درک نکردند تا گروهی از مردم کشور همسایه آنها (ایران) برخاسته، این گوهر گرانبها را از سنگ تشخیص داده و او را شناختند."

 

 جرج جرداق که بود؟

«جرج سجعان جرداق» در سال 1931 میلادی در منطقه «مرجعیون» لبنان و در یک خانواده مسیحی ارتدوکس و اصیل متولد شد. پدر و مادر وی اگرچه مسیحی بودند اما به امام علی (ع) عشق می‌ورزیدند و این عشق در منزل آنها متجلی بود به نحوی که بر سر در خانه خود عبارت «لا فتی الا علی، لا سیف الا ذوالفقار» را نصب کرده بودند. جرج کوچک تحت تاثیر شدید برادر روشنفکرش «فواد» بود. وی یک جلد نهج البلاغه به جرداق هدیه داد و به او توصیه کرد مطالب نهج ­البلاغه را در حد توان حفظ کند زیرا خیر بسیاری در نهج‌البلاغه نهفته است. جرج سجعان جرداق» در سال 1931 میلادی در منطقه «مرجعیون» لبنان و در یک خانواده مسیحی ارتدوکس و اصیل متولد شد.

 

جرج جرداق از راز نوشتنش درباره امام علی می­ گوید: عده‌ای از مردم کشورهای حوزه خلیج فارس و مصر به من پیشنهاد می‌کردند که مثلا در مورد عمر و یا دیگران بنویسم... اما من نپذیرفتم نه به این خاطر که بخواهم بگویم عمر و یا کس دیگری بد است؛ نه اصلا اینطور نبود، بلکه من پس از علی علیه السلام کسی را شایسته نوشتن ندیدم و تصمیم گرفتم که جز در مورد علی (ع) ننویسم.

 

 آثار جرج جرادق:

وی کتب زیادی تالیف کرده است اما مهم ترین تالیفش درباره حضرت علی علیه السلام است که بخش درخشانی از زندگی جرج جرادق محسوب می­ شود، تالیف دایره المعارف «علی، صدای عدالت انسانی» در چند جلد بود. جرج جرداق به توصیه برادرش هرچه قدر از نهج البلاغه را که در توانش بود حفظ می‌کرد و در سن 13 سالگی بخش اعظم نهج البلاغه را حفظ بود. جرج جرداق کسی بود که پس از شناخت امیرالمومنین (ع) کسی را شایسته نوشتن نیافت و پیشنهادها در مورد نگارش از شخصیت‌های دیگر را رد کرد و تا پایان عمر بر سر عقیده خود ایستاد.

 

 توصیف جرج جرادق از شخصیت امام علی«علیه السلام»

جرج جرادق درکتاب «صوت العداله الانسانیه» که کتابی پنج جلدی است و هادی خسروشاهی آن را با عنوان «امام علی (ع) صدای عدالت انسانی» به فارسی ترجمه و چاپ کرده است، علی و حقوق بشر، علی و انقلاب فرانسه، علی و سقراط، علی و عصر او، علی و ملیت عرب پنج جلد کتاب «صوت العداله الانسانیه» است که جرج جرداق مسیحی بهترین سال­ های جوانی ­اش را صرف تحقیق و نگارش آن کرده است. او در این کتاب عاشقانه به تفکر انسانی و دوران زمامداری نخستین امام شیعیان پرداخته است. این نویسنده لبنانی در کتاب "صوت العدالة الانسانیة" درباره علی (علیه السلام) چنین می‌نویسد: ای دنیا چه می‌شد اگر همه نیروهایت را در هم می‌فشردی و دوباره شخصیتی مانند علی با آن عقل، قلب، زبان و شمشیر نمودار می‌کردی؟ علی (ع) فرمول کیهانی بی مانند برای تفکر انسانی برگرفته از قوانین ثابت است که زمان و مکان از جوهر آن نمی‌کاهد. او یک دانشمند، عالم و ادیب در شخصیتی واحد است. جرداق درباره امام علی (ع) در تفکر مسیحیت می‌نویسد که اگر به برخی از آثار اروپایی در قرون وسطی به ویژه ایتالیا نگاهی بیندازیم درمی‌یابیم که بسیاری از مردم به امام علی (ع) به دلیل شباهت‌ سخنان و روش امام به مسیح (ع)، به عنوان یک قدیس می‌نگرند.

 

 ماجرای ملاقات جرداق با رهبر انقلاب

 

در یکی از جلسات آقای جرج جرداق، نویسنده‌ ‌مسیحی، خدمت مقام معظم رهبری رسیدند. از آنجا که ایشان نمی‌توانست سوار هواپیما بشود ساحل به ساحل و مرز به مرز از لبنان به عشق دیدن مقام معظم رهبری به تهران آمده بود. در جریان ملاقات ایشان به زبان عربی با آیت‌الله خامنه‌ای صحبت می‌کرد و آقا هم که به زبان عربی تسلط کامل دارند به زبان عربی با همدیگر صحبت می‌کردند. آقای جرج جرداق خدمت آقا گزارش می‌داد که من کتابی راجع به امام علی (ع) نوشته‌ام و همچنین درخواست صله از مقام معظم رهبری کرد. آقا فرمودند: به تهران خیلی خوش آمدید. امیدوارم که سفر بر شما خوش بگذرد. از شهرهای مختلف ایران از جمله مشهد، اصفهان، شیراز و جاهای دیگر حتماً دیدن فرمایید و من به عنوان یک فرزند امیرالمؤمنین از شما تشکر می‌کنم. شما بر من منت گذاشتید و مطالبه‌ ‌صله کردید. صله‌ ‌شما بسیار بزرگ است ولی به یک شرط؛ شرط آن این است که کارتان را تمام کنید «الاحسان بالاتمام.» تکمیل کار شما این است که کتابی درباره‌ ‌حضرت زینب، دختر امیرالمؤمنین بنویسید. من قول می‌دهم اگر شما این کتاب را بنویسید خداوند علیّ اعلی صله‌ ‌بزرگی به شما خواهد داد. آقای جرج جرداق با این سخنان رهبر معظم انقلاب تشکر و خداحافظی کرد. در همین اثنا آقای جرج جرداق گفت: «این سیدّنا القائد بشّرنی بالاسلام.» و سه بار این حرف را تکرار کرد. یعنی رهبر معظم، من را به اسلام بشارت دادند. همین که فرمودند کتابی درباره‌ ‌حضرت زینب بنویس، خداوند علی اعلی به شما صله‌ ‌بزرگی خواهد داد، این بشارتی بود به اسلام. یعنی این که اگر من کتابی درباره‌ ‌آن بزرگوار بنویسم توفیق اسلام پیدا خواهیم کرد و مسلمان از دنیا خواهیم رفت. جرداق جایگاه کتاب نهج البلاغه در تفکر انسانی را در راس و قله می‌داند و اعلام می‌کند تمامی ارزش‌هایی که قرنها دانشمندان و متفکران و جامعه شناسان به دنبال کشف و توضیح آن بودند به صورت یکجا در نهج البلاغه آورده شده است.

 چگونگی تمایل و کشش یک فرد غیر مسلمان به طرف شخصیت امام علی«علیه السلام»

در این بین دلایل مختلفی را می توان ذکرکرد اما مهمترین دلیل این جاذبه و کشش را می توان درنامه­ هایی که خود حضرت به کارگزارانشان یکی به ابوموسی اشعری و دیگری مالک اشتر نوشته­اند می­توان یافت. ایشان در نامه ابوموسی گفته ­اند: شما کسی را مهربانتر از من نسبت به اتحاد و تجمیع امت اسلامی نمی ­توانید مشاهده کنید و در نامه دیگر به مالک می ­فرمایند: مردم یا برادر تو در آیین و دین هستند یا همنوع تو در آفرینش. البته این کلمات، برآمده از فرهنگ دینی ماست اما این کلمات از شخصی مثل علی بن ابیطالب (ع) باعث می­شود که واقعا عظمت را تنها در نگاه دینی به یک انسان در نظر نگرفت. این نکات امروز بسیار کمرنگ شده اند، اصلا توجهی به آنها نمی شود و تعصبات دینی باعث شده که ما دائم و دائم در حال کوبیدن بر طبل تفرقه و فاصله گرفتن از برادران ایمانی خود باشیم. به اعتقاد سید محمود صادقی، پژوهشگر؛ جرج جرادق حضرت علی«علیه السلام» را از زاویه ای غیر از نگاهی که مذهب بر ما تحمیل کرده، مشاهده می کند. به این معنی که حضرت علی«علیه السلام» را «بما هو انسان» بررسی کرده است نه اینکه آنها امام هستند و این موضوع موجب تبلور یافتن ویژگی ها یا مولفه هایی خاص در آنها شده است. جرج جرداق فارغ از پذیرفتن تعلق مذهبی و پررنگ کردن تعینات مذهبی در خود، به این کار می پردازد. این مساله شاید به این دلیل باشد که او اصلا شیعه یا مسلمان نبود و ساده تر توانست این کار را انجام دهد اما به هر حال او توفیق بسیار بسیار عجیبی داشت.

جبران خلیل جبران و جرج جرداق؛ تنها مسیحیان شیفته اسلام و اهل بیت(ع) نیستند بلکه فقید بزرگوار بولس سلامه، ادیب و شاعر نام‌آور و قاضی طائفه مسیحی لبنان، مرحوم عالی مقام سلیمان کتانی، از جمله دیگر ادیبان مسیحی در لبنان هستند که آثار ماندگاری در وصف امیرالؤمنین و اهل بیت(ع) دارند و جالب است که مورد تأیید و اکرام بزرگان شیعه هم قرار گرفته‌اند.

پژوهش خبری صدا و سیما//مریم عابدی