سرقت ادبی؛ مسئله مبتلابه جهان اسلام، کمیت‌گرایی و بی‌تقوایی دلایل اصلی هستند
رئیس هیئت نظارت بر ضوابط نشر با اشاره به انجام کارهای عجیب در حوزه کتابسازی گفت: جهان اسلام به صورت اعم به موضوع سرقت ادبی مبتلاست و بی‌تقوایی و کمیت‌گرایی از دلایل اصلی آن به شمار می‌روند.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی مهدوی‌راد، رئیس هیئت نظارت بر ضوابط نشر در گفت‌وگو درباره بررسی موضوع کتابسازی در این هیئت گفت: قرار است در رابطه با این موضوع جلسه‌ای برگزار شود که فعلاً برگزار نشده و تاکنون یک جلسه در سال جاری داشتیم و هنوز زمان برگزاری جلسه بعدی مشخص نشده است.
وی در ادامه در پاسخ به اینکه مصداق کتابسازی در کدام حوزه از کتاب‌ها وجود دارد، افزود: در حال حاضر نمی‌توانم نظر قطعی بدهم؛ چرا که این موضوع نیازمند آمار و بررسی دقیق است و در رابطه با کتاب‌های دانشگاهی واقعاً مطلع نیستم، اما در حوزه دین تشابه آثار بسیار زیاد است که این موضوع هم نیازمند بررسی دقیق‌تری است تا متوجه شویم در کدام کتاب سرقت ادبی صورت گرفته.
اقدام به سرقت ادبی پس از مرگ نویسنده
حجت‌الاسلام مهدوی‌راد همچنین عنوان کرد: برای این موضوع باید کاری کرد، به عنوان مثال قانونی برای آن تدوین کرد و به تصویب رساند؛ چرا که کتابی در اختیار داریم که فردی پس از انتشار کتاب و چند دهه پس از فوت نویسنده، اقدام به سرقت ادبی از این کتاب کرده است، نویسنده‌ای که تمام زندگی خود را صرف نگارش این کتاب کرده، حالا پس از چند دهه این کتاب به نام نویسنده‌ای دیگر منتشر و یا از آن برداشت شده است.
وی با تأکید بر اینکه این موضوع نیاز به بحث جدی مالکیت معنوی دارد، بیان کرد: یکسری نشست درباره بررسی این مشکل برگزار شده و این مشکل فقط برای کشور ما نیست و جهان اسلام با آن مواجه بوده و به صورت اعم به آن مبتلاست.
این کارشناس ادبی ادامه داد: در نشریه آینه پژوهش در سرمقاله‌ای با عنوان «آسیب‌شناسی پژوهش‌های دینی معاصر» به این موضوع پرداخته‌ام که آسمان در همه جا یک رنگ است و نشان داده بودم که در جهان اسلام از جمله مصر، لبنان و ... کارهای بسیار عجیبی انجام شده است، حتی یک اثر را فرد دیگری به نام خود چاپ کرده است.
بی‌توجهی و بی‌تقوایی عامل اصلی سرقت‌های ادبی
حجت‌الاسلام مهدوی‌راد بی‌توجهی و بی‌تقوایی را عامل اصلی سرقت‌های ادبی عنوان کرد و گفت: فردی خود می‌گفت که من هفت سال رنج کشیدم تا مفردات راغب را که به صورتی که می‌بینید چاپ کنم و بسیاری از نسخه‌هایی را که بود، مقابله کردم و پاورقی‌های مفصل و فهارس را آماده کرده و اکنون به 300 صفحه رسیده‌ام که در سال اول انتشار آن، 100 نسخه در نمایشگاه ایران به فروش رفت و سال بعد، دیدیم ناشر دیگری، نسخه‌های افست آن را می‌فروشد، در حالی که مهمترین بازار فروش ما در علوم و حدیث قرآن، کشور ایران است.
رئیس هیئت نظارت بر ضوابط نشر در ادامه عنوان کرد: یک عنوان مقاله دانشگاهی است که فردی مقاله فرد دیگری را از اساس به نام خود چاپ کرده و با آن صاحب رتبه علمی شده است و هشت سال بعد، همین مقاله مسروقه را به مجله دیگری به عنوان مقاله چاپ نشده داده و باز هم امتیاز آورده است که باید فکری برای این موارد شود و این کمیت‌گرایی که وجود دارد یکی از عوامل این اقدام است.
یادآور می‌شود، در بخشی از سرمقاله «آسیب‌شناسی پژوهش‌های دینی معاصر» منتشر شده در آینه پژوهش می‌خوانیم: «در میان میراث کهن و آثار بزرگ فقهی، اصولی، تاریخی، تفسیر، کلامی و اخلاقی، گاه صفحات بسیاری را می‌‌توان یافت که عیناً از متن و کتابی پیشتر نگاشته شده نقل شده است، بدون هیچ گونه دخل و تصرفی. گویا این موضوع نوعی روالی را در میان پیشینیان داشته و بر آن «انگشت اتهام به سرقت» نمی‌نهادند و اگر هم چنان می‌شد، پاسخ درخور نمی‌نهادند و اگر هم چنان می‌شد، پاسخ درخور می‌یافتند، بدان گونه که گویند در میان «سخاوی و سیوطی» رخ داده است. اکنون کتاب بسیار مهم و ارجمند «مفاتیح‌الغیب» مفسر، محدث و حکیم و فیلسوف بلندآوازه «صدرالمتألهین شیرازی» را با چاپ منقح و جدید آن در پیش روی دارم. محقق آن در جهت نشان دادن منابع و مصادر کتاب، رنجی گران بر خود هموار کرده است و در موارد بسیاری مثلاً نوشته: «از اینجا تا پایان برگرفته از شرح فصوص قیصری است...» گویا این گونه عمل کردن پذیرفته شده بود.