نگاه اسلام به مردگان فرا دينی است، فلسفه احترام به مردگان؛ ایجاد تحول در زندگان
عصر شیعه ـ حجت‌الاسلام والمسلمين احمد مبلغی، رئيس مركز تحقيقات اسلامی مجلس در همايش «مرگ در آئين‌های اديان آسمانی» که در دانشگاه اديان و مذاهب قم برگزار شد، در سخنانی گفت: احترام به ميّت در اسلام تا سرحد مساوی بودن با حرمت افراد زنده به پيش رفته است؛ تا جايی كه يك قاعده در فقه تحت عنوان «حرمة الميت كحرمة الحی» ارائه شده است.
وی اظهار کرد: سلام و تحيت كه عملی نیکو ميان زندگان است، اسلام همين عمل را نسبت به مردگان مورد سفارش اكيد قرار داده است؛ در اسلام، عمل برخاستن برای انسان‌های زنده كه به‌عنوان احترام مطرح است، در برابر جنازه مرده نيز كه در حال عبور است مورد توصيه قرار گرفته است.
رئيس مركز تحقيقات اسلامی مجلس با بيان اينكه پاره‌ای از حقوق نيز برای مردگان مورد توجه و تأكيد قرار گرفته است، يادآور شد: اسلام با وجود اينكه در حوزه‌های مختلف اجتماعی بنا به اقتضائات و مبانی فكری خود دارای ادبيات، آداب اجتماعی و مناسك عبادی ويژه است، وقتی به حوزه‌های مشترك انسانی و اديانی بر خورده، گاه به سرعت از فضای ويژه خود خارج و با ادبياتی مشترك ظاهر شده است.
حجت‌الاسلام مبلغی با اشاره به اينكه رابطه با خداوند متعال، اخلاق‌ورزی انسانی، احساسات انسانی و برّ و نيكوكاری و تنبه از مرگ چهار حوزه مهم از حوزه‌های مشترك انسانی است و به دين خاصی اختصاص نداشته و بين همه اديان و انسان‌ها مشترك هستند، اظهار کرد: خداوند نسبت به اين چهار حوزه هرگز احتكاری عمل نكرده است و در فضای گفت‌وگو با فراتر از مسلمانان، ادبياتی لطيف و زيبا را بكار گرفته است فی المثل در آيه «قُلْ یَا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْاْ إِلَى كَلَمَةٍ سَوَاء؛ بگو اى اهل كتاب بياييد بر سر سخنى كه ميان ما و شما يكسان است بايستيم»، (آل عمران/64) توصيه می‌كند، مسلمانان با اتباع اديان ديگر بر كلمه برابر كه خداوند است به همكاری دست بزنند.
ادبیات اسلام در موضوعات انسانی فرا دینی است
رئيس مركز تحقيقات اسلامی مجلس يادآور شد: احساسات انسانی و عاطفه‌ورزی نسبت به پدر و مادر نيز در آيه 15 سوره احقاف «وَوَصَّيْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَيْهِ إِحْسَانًا؛ و انسان را [نسبت] به پدر و مادرش به احسان سفارش كرديم» با ادبيات فرا دينی مطرح شده است. در اين آيه سه كليد واژه انسان، والدين و رفتار نيكو ارائه شده كه ادبياتی به شدت مشترك و انسانی است. جالب است كه ضمير «نا» در وصينا به اين كه ما خداوند همه هستيم اشاره دارد.
حجت‌الاسلام مبلغی تصريح كرد: اخلاق و بّر و نيكوكاری نيز مشترك بين همه است، البته اسلام، ارزش‌های تكميل كننده‌ای را به اخلاق انسانی افزوده است، از اين رو اسلام به رغم داشتن نگاه ويژه، در زمان رسيدن به فضاهای مشترك انسانی به سمت ادبيات مشترك حركت می‌كند.
استاد برجسته حوزه علميه قم با اشاره به اينكه مرگ نيز مختص اديان، گروه و يا انسان‌های خاصی نيست، گفت: اسلام در عين داشتن آموزه‌های ويژه به مسئله مرگ و مردگان نگاه فرا دينی افكنده و دايره احترام به آن‌ها نيز همه انسان‌ها را در برمی‌گيرد و از جای برخواستن و احترام پيامر اسلام(ص) هنگام عبور دادن جنازه يك فرد يهودی دليل اين سخن است.
رئيس مركز تحقيقات اسلامی مجلس افزود: فلسفه اول اينكه از رهگذر اين احترام، مردم احساس نكنند كه مرده به فضای عدم و پوچی قدم نهاده است و اين احترام نوعی شخصيت و حضور را برای او در چشمان مردم به ارمغان می‌آورد، دوم اينكه با مردن كسی شرايط وی‍ژه‌ای برای تحول زندگان فراهم می‌آيد.
حجت‌الاسلام مبلغی از مردگان به‌عنوان بازيگران اصلی تحولات انسان‌ها جهت انديشه‌ورزی در مورد مرگ ياد كرد و گفت: مرده فاقد احترام، قادر به ايفای نقش برای ايفای نقش مثبت در تحول‌يابی زندگان نيست.
تحول در زندگان؛ فلسفه احترام به مردگان
رئيس دانشگاه مذاهب اسلامی مصيبت‌بينی و اندوه متراكم، آخرت‌انديشی و پايان‌بينی زندگی را سه تحولی ذكر كرد كه بر اثر مردن كسی بر زندگان ايجاد می‌شود و گفت: فراهم شدن اين سه عنصر، تحول ويژه روحی و فكری را ايجاد می‌كند و عدم مديريت درست اين سه عنصر، سر از افسردگی يا زهد كاذب در خواهد آورد.
حجت‌الاسلام مبلغی با بيان اينكه آيين‌های بزرگداشت مردگان در مديريت اين شرايط و سازنده كردن نقش آن بسيار مهم و اثرگذار است، عنوان كرد: مرده تحقير شده فاقد شخصيت است و توانايی ايجاد نقش مثبت در آخرت‌انديشی و تداعی كردن پايان زندگی را برای زندگان ندارد؛ بنابراين اسلام با طرح احترام به مرده، دنبال آن است كه دیدگاه وی‍ژه‌ای در رابطه با مرگ در ذهن انسان‌های زنده ایجاد کند.
رئيس مركز تحقيقات اسلامی مجلس گفت: اسلام برای بهره‌گيری از شرايط، برنامه‌های ديگری را ارائه داده مبنی بر اينكه ما به خاطر مردن كسی، نشاط زندگی را از دست ندهيم بلكه مردن او را عاملی برای توجه به خداوند، آخرت و دست كشيدن از ستم‌هايی كه عليه ديگران روا می‌داريم، قرار دهيم.