هیچ گاه نباید اعمال شب قدر باعث فوت شدن نماز صبح گردد!

عبادت و شب زنده داری
از اعمالی که در طول سال، مخصوصاً شب های مبارک رمضان و علی الخصوص در شب قدر بدان اکید سفارش شده است، اِحیا و شب زنده داری است. پیامبر اکرم (ص) فرمود: «مَن احیا لیلة القدر حُوّل عنه العذاب الی السّنة القابلة؛ کسی که شب قدر را زنده بدارد، عذاب تا سال آینده از او روی می گرداند» (بحارالانوار، ج95: 145)، و معصومان (ع) همه این سنت حسنه را پاس و گرامی می داشتند و از آن بهره می بردند به نحوی که آمده است پیامبر اکرم (ص) نه تنها در شب قدر بیدار بود، بلکه دهه سوم ماه مبارک رمضان کاملاً بستر خواب را جمع می کردند و به عبادت می پرداختند. حضرت علی (ع) در این باره فرموده است: «أنّ رسول الله کان یطوی فراشه و یشدّ مئزره فی العشر الأواخر مِن شهر رمضان و کان یوقظ أهله لیلة ثلاثٍ و عشرین و کان یرشّ وجوه النّیام بالماء فی تلک اللّیلة؛ رسول خدا (ص) [این چنین] بود که رخت خواب خویش را جمع می کرد و کمربند [همت برای عبادت] را در دهه آخر از ماه رمضان محکم می بست و همیشه این گونه بود که اهل و عیالش را در شب بیست و سوم بیدار نگه می داشت و بر روی خواب رفتگان در آن شب آب می پاشید [تا از درک شب قدر، و درک شب زنده داری محروم نشوند].» (بحارالانوار، ج95: 10)
حتی در شب های بارندگی در حالی که مسجد مدینه سقف نداشت، پیلمبر(ص) عبادت و شب زنده داری را ترک نمی کردند و دیگران را با رفتار خویش وامی داشتند که در همان گل و باران بیدار باشند و نمازگزارند.
امام علی (ع) نیز در طول سال، شب هنگام آن گاه که شب پرده های تاریکی را انداخته بود، بیدار شده و مشغول عبادت و شب زنده داری می گشتند، اما در شب های قدر حال ویژه ای داشتند و در بدترین وضعی که مسجد مدینه را آب و گل فراگرفته بود، مشغول عبادت و شب زنده داری می شدند و به ویژه در شب قدر آخر عمر خویش، حال فوق العاده عجیبی داشتند. (بحارالانوار، ج41: 21)
فاطمه زهرا (س) نیز آن قدر عبادت می نمودند که امام حسن (ع) می فرماید: «ما کان فی الدنیا اعبد مِن فاطمة (ع)، کانت تقوم حتی تورّم قدماها؛ عابدتر از فاطمه (س) در دنیا نبود؛ همیشه این گونه بود که آن قدر به عبادت می ایستاد که پاهای [مبارکش] ورم می کرد.» (بحارالانوار، ج 43: 76)
علت نام گذاری ایشان به «زهرا» نیز این است که شب ها نور عبادت و شب بیداری او به سوی آسمان می تابید و اما در شب قدر، حال به خصوصی داشتند، نه تنها بیدار بودند که بچه ها و فرزندان خویش را نیز وادار می کردند که شب بیدار باشند؛ چنان که در روایتی می خوانیم: «و کانت فاطمة (ع) لاتدع احداً مِن اهلها ینام تلک اللّیلة و تداویهم بقلّة الطّعام و تتأهّب لها مِن النهار و تقول محرومٌ مَن حرم خیرها؛ روش فاطمه (ع) این بود که هیچ فردی از خانواده خویش را نمی گذاشت در آن شب (بیست و سوم) بخوابد و [مشکل خواب] آن ها را با کمی غذا و آمادگی در روز درمان می نمود و می فرمود: محروم است کسی که از خیر [و برکت] آن شب محروم شود.» (بحارالانوار، ج 94: 10؛ مستدرک الوسایل، ج7: 470)
امام باقر (ع)نیز می فرمایند: «هر کس شب قدر را احیا بدارد، خداوند مهربان گناهان او را می آمرزد» (وسایل الشیعه، ج7: 261)، و شیخ عباس قمی نقل کرده که «امام باقر (ع) در شب بیست و یکم و بیست و سوم تا نیمه شب دعا می خواند و آن گاه به نماز می پرداختند.» (مفاتیح الجنان: اعمال شب 21 رمضان)
امام هفتم (ع) نیز اهل شب زنده داری و عبادت در طول سال بودند، به نحوی که در زیارت نامه آن حضرت می خوانیم: «او شب ها تا سحر بیدار بود، و طلب آمرزش می کرد و همدوش سجده های طولانی، چشم گریان و اشکبار، و مناجات بسیار و زاری های پیوسته و پی در پی بود» وقتی حضرت در غیر رمضان چنان باشد، حالِ آن حضرت در شب قدر برای ما قابل توصیف نخواهد بود (مفاتیح الجنان: 720)، ایشان نه تنها خود شب زنده داری و عبادت داشت که به دیگران نیز می فرمود: «مَنِ اغتسل لیلة القدر و أحیاها الی طلوع الفجر خرج مِن ذنوبه؛ کسی که در شب قدر غسل کرده و تا سپیده صبح شب زنده داری کند، گناهانش آمرزیده می شود.» (بحارالانوار، ج80: 128)
امام حسن عسکری (ع) نیز چون پدران خود، اهل مناجات های طولانی و شب زنده داری در طول سال و مخصوصاً در شب قدر بودند و به شیعیان خود نیز این اعمال را اکیداً سفارش می نمودند (مصباح المجتهد: 227)، از جمله، می فرمودند: «فلا یفوتک إحیاء لیلة ثلاثٍ و عشرین؛ پس بیداری در شب بیست و سوم را از دست نده!» (وسایل الشیعه، ج7: 261)

حضور در مسجد
از مسائلی که معصومان (ع) نسبت به آن حساسیت ویژه نشان داده اند، حضور در مسجد، در شب قدر است. قبلاً اشاره شد که پیامبر اکرم (ص) حتی در شب های بارانی و گل بودن مسجد مدینه، حضور در آن را در شب های قدر ترک نمی کردند و از آن بالاتر، پیامبر اکرم (ص) در دهه سوم ماه مبارک رمضان، شب و روز در مسجد معتکف بودند. (این همان سنت حسنه ای است که در سال های اخیر در بسیاری از شهرها، از جمله «قم» در ایام ماه رجب- سیزدهم تا پانزدهم- زنده شده است و باید دانست که بهترین زمان برای اعتکاف، ماه مبارک رمضان است.)
امام علی (ع) در این زمینه می فرمایند: «فلم یزل یعتکف فی العشر الأواخر مِن رمضان حتی توفّاه الله؛ پس [پیامبر اکرم (ص)] همیشه در دهه آخر ماه رمضان در حال اعتکاف بود تا آن وقت که خداوند او را گرفت.» (بحارالانوار، ج94: 7)
یحیی بن رزین نقل نموده که «کان ابوعبدالله مریضاً مذنفاً فأمر فأخرج الی مسجد رسول الله فکان فیه حتی أصبح لیلة ثلاثٍ و عشرین مِن شهر رمضان؛ امام صادق (ع) بیماری شدیدی داشت، دستور داد او را به مسجد پیامبر (ص) [با همان حال] ببرند. پس حضرت تا صبح شب بیست و سوم ماه رمضان در آنجا باقی ماند.» (همان)
موارد فوق نشان می دهد که حضور در مساجد، در شب های با عظمت قدر خصوصیتی دارد که باید بدان توجه شود و پیروان اهل بیت (ع) شایسته است که به خوبی از مساجد استقبال نمایند.

مراسم قرآن سرگرفتن
یکی دیگر از اعمال شب قدر که در سیره معصومین دیده می شود و بحمدالله، در جامعه تشیّع به خوبی جای خود را یافته است، مراسم قرآن سرگرفتن است. امام صادق (ع) در این باره فرموده اند: «برای سه شب قرآن کریم را مقابل خود قرار دهید(سه شب قدر) و آن را بگشایید و بخوانید دعای: «اللهم انی أسئلک... .» (مفاتیح الجنان: 224)

برپایی نماز جماعت
از عباداتی که سخت در اسلام بر آن سفارش شده، مخصوصاً در ماه مبارک رمضان، برپایی نماز جماعت است. انس بن مالک از پیامبر گرامی اسلام (ص) نقل کرده که فرمودند: «مَن صلی مِن اول شهر رمضان الی اخره فی جماعةٍ فقد اخذ بحظٍّ مِن لیلة القدر؛ کسی که از اول تا آخر ماه رمضان در نماز جماعت حاضر شود، بهره ای از شب قدر گرفته است»، و امام صادق (ع) نیز نماز صبح را به جماعت برگزار می نمود، و بعد از آن تا مدتی مشغول تعقیبات می شدند. (کنزالعمال، ج8: 545؛ وسایل الشیعه، ج7: 260)
موارد فوق نشانگر اهمیت نماز جماعت در شب های قدر است که متأسفانه برخی مساجد ما در این زمان، نماز جماعت صبح را برپا نمی دارند و آن هایی هم که جماعت دارند، صبح شب قدر نماز جماعت را تعطیل می کنند و بعد از مراسم قرآن سرگرفتن، همه به منازل خویش می روند که گاه باعث فوت نماز صبح می شود!
ولی پیامبر اکرم (ص) و یاران ایشان و دیگر معصومان (ع) در سخت ترین شرائط نماز جماعت شب قدر را ترک نمی کردند. حضرت علی (ع) می فرماید: «شب بیست و سوم در عین حالی که باران شدیدی آمده بود و مسجد مدینه را گل و آب فرا گرفته بود، رسول خدا (ص) ما را به نماز وامی داشت.» آن گاه فرمود: «فصلی بنا رسول الله (ص) و إنّ أرنبة انفه لفی الطین؛ پس رسول خدا (ص) با ما نماز [جماعت] خواند، در حالی که نوک بینی حضرت در گل [فرو رفته] بود.» (بحارالانوار، ج95: 10)