برخی از هیئتها فقط چشم را بیدار نگاه می‌دارند، در شعر آیینی دین از سیاست جدا نیست
سراینده کتاب «نخل میثم» ضمن ارائه تعریف جدیدی از شعر ولایی و آیینی اظهار داشت: برخی گمان می‌کنند که تنها گفتن برای اهل بیت(ع) یک شعر را شعر آیینی می‌کند؛ حال آنکه می‌توان دایره وسیع‌تری برای آن در نظر گرفت. شعر آیینی شعری می‌تواند باشد که یا برگرفته از آیات قرآن کریم است یا از معارف اهل بیت(ع) می‌گوید. اگر بخواهیم با توجه به این دید به شعر آیینی نگاه کنیم، دایره بزرگتری را برای آن در ادبیات فارسی می‌بینیم. با این رویکرد شعر سعدی که می‌گوید: «بنی آدم اعضای یکدیگراند/ که در آفرینش ز یک گوهراند» هم در این دایره قرار می‌گیرد.
وی ادامه داد: متأسفانه با همه رشدی که شعر آیینی طی سال‌های گذشته داشته است، شاهد سروده‌هایی هستیم که در شأن اهل بیت(ع) و امیرالمؤمنین(ع) نیستند. گاه شعرهایی می‌بینیم که شاهد احتمالاً به صورت ناآگاهانه مقام این بزرگواران را زیر سؤال می‌برد. با توجه به همین امر بود که مقام معظم رهبری در دیدار خود با شاعران تأکید داشتند که شعری را نخوانند که در شأن ائمه اطهار(ع) نباشد. این را برای خود نگه دارند و در تریبون‌ها قرائت نکنند. همین تذکر اهمیت این را نشان می‌دهد که چقدر باید مداح در انتخاب سروده‌ها دقت داشته باشد.
شعری مُهر ولایت می‌گیرد که هم آیت‌الله از آن خوشش بیاید و هم عامی
این شاعر پیشکسوت در پاسخ به این پرسش که آیا شعر علوی و آیینی‌ای که این شب‌ها در هیئت‌های مذهبی خوانده می‌شود، زمینه بیداری مردم را فراهم می‌کند یا خیر؟ افزود: ما در هیئت‌های مذهبی به طور کلی با دو نوع مخاطب مواجه هستیم؛ نخست مخاطبی که سواد آنچنانی ندارد. به هیئت می‌آید تا فقط گریه کند. این دسته از مخاطبان هر روز هم که به هیئت بروند به آگاهی و بیداریشان افزوده نمی‌شود، اما یک عده دیگر از مخاطبان هم هستند که با آگاهی به معارف و عنایت اهل بیت(ع) به هیئت می‌آیند. می‌آیند که معرفتشان بالا برود، به همین خاطر از شعرهای دم دستی خوششان نمی‌آید. شعری آیینی و ولایی است، شعری مهر ولایت اهل بیت(ع) به خودش می‌گیرد که هم عامی آن را بپسندد، هم آیت‌الله و هم ادیب.
برخی از هیئتها فقط چشم مردم را بیدار نگاه می‌دارد نه دل آنها را
وی با اشاره به فلسفه احیا در شب‌های قدر گفت: شب قدر و احیا نمادی است برای بیداری دل انسان در طول سال. مراسم شب‌های احیا در هیئت‌های مذهبی باید به گونه‌ای باشد که هم چشم مردم را باز کند، هم دل آنها را. برخی از جلسات فقط چشم مردم را باز نگاه می‌داند. اگر شعر خوبی خوانده شود، اگر حدیث و معارف اهل بیت(ع) به شیوه خوبی گفته شود، اگر آیات قرآن به درستی تفسیر شوند، دل مردم تا یک سال بیدار می‌ماند. سه شب بیدار بمانیم و رنج نخوابیدن را تحمل کنیم ولی آن وقت هیچ بهره‌ای از هیئتها نبریم، راه به جایی نبرده‌ایم. بیداری شب احیا باید بیداری برای معرفت اهل بیت(ع) باشد. تمرینی است برای همه در طول سال. به پیامبر(ص) تأکید شده بود که قسمتی از شب را استراحت کنند و بقیه شب را به عبادت بپردازند. ما هم باید در زندگی همین شیوه را انتخاب کنیم.
مداح‌ها مراقب مسئولیتشان باشند
سازگار با بیان اینکه متأسفانه رویه در برخی از هیئتها تغییر کرده و مردم به ویژه جوانان به جای اینکه تکمیل شدن دین خود را از واعظ بخواهند، از مداح می‌طلبند، اظهار داشت: در برخی از هیئتها جلسات مداحی از جلسات سخنرانی شلوغ‌تر است. در برخی از هیئت‌های مداح‌هایی که در سال‌های اخیر معروف شده‌اند، این امر رونق بیشترش دارد. این مسئولیت مداح را در سال‌های اخیر نشان می‌دهد. جوانان عقیده و فکر خود را دست مداح داده‌اند، به همین خاطر مداح‌ها باید مراقب باشند تا هر چیزی را به مخاطب خود نگویند. برخی از مداح‌ها خاکی می‌زنند که باید به آنها تذکر داد. انتخاب شعر خوب، وظیفه امروز مداح‌ها است.
شاعر کتاب «صدف نبوت» با بیان اینکه سیاست جزء لاینفک شعر آیینی و مداح اهل بیت(ع) است، گفت: برخی به اشتباه می‌گویند که ما برای امام حسین(ع) می‌خوانیم و با سیاست کاری نداریم. در حالی که شعر آیینی برای این است که امام حسین(ع) مدح شود. سیاست دو نوع است؛ یکی سیاست معاویه است که بر کذب بنا شده و دوم سیاست امام حسین(ع) و اهل بیت(ع) است که طبق گذشت زمان تغییر نمی‌کند. سیاست اسلامی یعنی بیداری به مؤمن. مؤمن باید سیاس و آگاه به روز باشد. این جزء دین است. وظیفه این آگاهی تا حدودی بر مداح است.
مداح باید زبان فصل را نگاه دارد
سازگار ادامه داد: این رویه از گذشته تا به امروز رواج داشته است. در هیئت‌های زمان شاه مردم با مداح دم می‌دادند: «شیعیان هنگامه محشر به پا شد/ چون حسین وارد به دشت کربلا شد». یا وقتی که مسئله فیضیه به وجود آمد و علما را از پشت بام مسجد به زیر انداختند، این شعر خوانده شد: ««ننگ حیات و ذلتش/ عزت مرگ و لذتش/ من ز یزید بی‌پدر/ ظلم و ستم نمی‌کشم/ خون گشته کربلا/ هر روز عاشورا/ فیضیه قتلگاه/ خون جگر علما...». مردم ایران یک‌وقتی در حال انقلاب کردن بودند که اینطور شعر می‌خواندند و حالا که از زمان انقلاب گذشته و بیداری مهم است، باید شعر آیینی و ولایی را به شیوه دیگری خواند. مداح باید زبان فصل را نگاه دارد. ببیند امروز چه اقتضا می‌کند که براساس آن بخواند.
شعر آیینی خوب باید عرش و فرش را به هم پیوند دهد
وی در ادامه به یکی از خاطراتش اشاره کرد و افزود: خاطرم هست یک‌بار در نزد مقام معظم رهبری بودیم و شعری را در مدح حضرت زهرا(س) خواندیم. در همین شعر یک اشاره‌ای هم به تحریم‌ها و تهدیدهای غرب کردیم. حضرت آقا فرمودند که چه شعر خوبی! شما عرش و فرش را به هم متصل کردید. شعر آیینی اصیل باید اینطور باشد؛ یعنی عرش و فرش را به هم پیوند دهد. امام(ره) بارها فرمودند که دین از سیاست جدا نیست. کسانی که به این اعتقاد ندارند و فکر می کنند که با مداحی مسئولیت خود را ادا کرده‌اند، بروند «زیارت جامعه» را بخوانند. در این زیارت شریف آمده است: «وساسة العباد» که منظور اهل بیت(ع) است. در تعریف و توصیف اهل بیت(ع) آمده است: شما سیاستمداران بندگان خدا هستید.
در شعر آیینی دین از سیاست جدا نیست
این شاعر پیشکسوت با بیان اینکه تعداد زیادی از هیئت‌هایی که فعال هستند به این امر واقف‌اند و اهتمام ویژه به این امر دارند، افزود: اگر بگوییم که هیئتها به این امر نرسیدند، بی‌انصافی کرده‌ایم. تعداد قابل توجهی به ضرورت این امر پی برده‌اند. هیئت اهل بیت(ع) باید هم برای امام حسین(ع) بخواند و هم برای انقلاب؛ چرا که این دو از هم جدا نیستند. نباید با پرداختن به یک وجه بی‌بصیرتی و تک‌بعدی نگریستن را به مخاطب خودمان منتقل کنیم. نباید تفکیک‌شده عمل کرد. این دو باهم‌اند. باید این پیوند در شعرهای آیینی و بعد در تریبون‌ها گفته شود. تنها در این صورت است که شاعر آیینی، شاعر زمانه خودش می‌شود و مداح تریبون فرهنگ اهل بیت(ع).
سازگار در پایان با بیان اینکه در مجموع روند شعر علوی و آیینی در سال‌های اخیر به گونه‌ای است که امیدبخش است و می‌توان روزهای خوبی را برای آن ترسیم کرد، گفت: در انجمن‌ها و کانون‌های مختلف شعری حاضر می‌شوم. شعرهای جوانان رنگ و بوی خاصی دارد. بسیاری از این اشعار هم از منظر ساختار و هم از منظر عاطفگی به درجه قابل قبولی رسیده‌اند. حتی در این مجالس دیده می‌شود که شعر یک جوان تحسین همه بزرگان ادبیات آیینی را برمی‌انگیزد. همه این‌ها روزهای خوبی را برای آینده شعر آیینی نوید می‌دهد.