وقف، سند ارادت یک عاشق است
اگر از خط نسخ عالی آن که در سال 1234 هجری قمری کتابت شده است بگذریم، زیبایی و جلوه صفحه به صفحه‌اش انسان را مدهوش می‌کند. نیم‌ترنج‌ها که گاهی از طلا و زر و سفیداب هستند و گاهی از لاجورد و سرخی، در سماعی شورانگیز در هم گره خورده‌اند.
گل‌های لاله‌عباسی میان صفحاتش، رایحه بهشت می‌پراکند. سرسوره‌ها همه مکتوب به قلم رقاع است با تسمه‌اندازی طلا، کتیبههای قلمدانی زرین و کمندهای طلا بر حاشیه صفحات جلوه می‌کنند و ریسه‌ای از گل‌های ختایی، بر گرداگرد نقوش هلهله سر داده‌اند. اما زیبایی‌های این اثر، به همین چند سطر ختم نمی‌شود و سوگند به خدای سبحان، که کتابی جز قرآنِ مُنزَل، شایسته چنین هنرنمایی‌‌ها نیست. قرآنی که به دست «احمد حشمتی» از یزد، پیشکش امام رئوف شده است.
سعادتی که از جانب خدا نصیب شد
وقتی قرآن را به گنجینه مخطوطات کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی می‌سپارد، گویی بار سنگینی را از پسِ سال‌ها به زمین نهاده باشد. آرامشی عجیب در چهره و خطوط پیشانی و چین‌های نشسته بر صورتش، موج می‌زند. لب به سخن می‌گشاید: «این میراث پدرمان است که آن‌ها از پدرشان و پدرشان از پدرانشان به ارث برده‌اند. به ترتیب دست به دست کرده‌اند تا به ما رسیده است. مدتی نگهداری کردیم ولی دیدیم ممکن است طی مرور زمان آسیب ببیند. گفتیم اینجا بیاوریم تا برای همیشه حفظ شود و ثوابش به روح گذشتگان برسد». پس از مکثی ادامه می‌دهد: «خواستیم قرآن مورد استفاده قرار گیرد و حفظ شود. نه اینکه پس از ما، در خانه خاک بخورد و غریب بماند. امید دارم ثوابش به گذشتگانی هم که این قرآن را طی گذشت زمان به دست ما رسانده‌اند برسد». در گرماگرم صحبت شاید به یاد ایام کودکی لبخند بر لبانش می‌نشاند و می‌گوید: «بچه که بودم، پدر قرآن را از گنجه بیرون می‌آورد و می‌خواند و من با اینکه سواد خواندن نداشتم، پای قرآن می‌نشستم و گوش می‌سپردم. کم‌کم پدرم تلاوت را یادم داد. از همان زمان، به قرآن علاقه‌مند شدم و پس از فوت پدر، قرآن به ما رسید». با لحنی بغض‌آلود، اما استوار، سخن آخر را بر زبان جاری می‌کند: «خوشحالم که توانستم این کار را به عهده گرفته و به سرانجام برسانم. واقعا سعادتی از جانب خدا نصیب ما شد و از خداوند و امام رضا(ع) ممنونم. می‌شد این قرآن را در خانه نگه داشت و معلوم نبود چه سرنوشتی در انتظار آن است، اما حالا خدا را شکر می‌کنم که توانستیم این کار را انجام دهیم و امیدوارم مورد رضای خداوند و عنایت آقا امام رضا(ع) قرار گیرد».
قرآن نفیس قاجاری با تزیینات هنری بی‌بدیل
سید محمدرضا فاضل هاشمی کارشناس مسئول مخزن بخش مخطوطات کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، ویژگی‌های این قرآن نفیس را این‌گونه بیان می‌کند: «دو صفحه اول دارای سرلوح مذهب زرین، سرلوح متشکل از نیم‌ترنج‌های متداخل تو در تو، نیم‌ترنج اصلی به طلا و نقوش گل‌های لاله‌عباسی، نیم‌ترنج دوم با لاجورد قاجاری کمی کدر و درون لاجورد، نقوشی به زر و سفیداب به چشم می‌خورد. ذیل این نیم‌ترنج لاجوردی، یک نیم‌ترنج ریز کوچک زرین ترسیم شده که مزین به ریسه گل‌های ختایی است و ذیل نیم‌ترنج کوچک زرین سوم، یک نیم‌ترنج کوچک دیگر به سرخی ترسیم شده که نقوش کمی دارد». او از دو صفحه آغازینِ قرآن می‌گوید که مزین به چهار کتیبه صدر و ذیل قلمدانی و دو سرکتیبه است و توضیح می‌دهد: «کتیبههای صدر و ذیل هر کدام دارای دو سر کتیبه هستند، در حاشیه این دو صفحه، چند حاشیه است. حاشیه صدر و ذیلِ متناظر که متشکل از کتیبههای قلمدانی زرین و حواشی‌بندی ساده و تسمه‌اندازی طلا و کمنداندازی به طلا و تحریر است و یک تشعیرسازی در دو صفحه به چشم می‌خورد». کارشناس مسئول مخزن بخش مخطوطات کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی ادامه می‌دهد: «دو صفحه بعدی با طلای کم‌عیار تشعیرسازی شده و در حاشیه دو صفحه که به صورت هلکاری ترسیم شده است، بین سطور با طلای کم‌عیار زراندازی شده و فواصل آیات قرص زرین منقط است. همچنین، نشانه‌های جزء، حزب، در حاشیه بین کمند و جدول، با سرخی و به خامه تعلیق دیده می‌شود. تمام اوراق دارای جدول و کمند است و نام سوره‌ها به قلم رقاع نوشته شده و سرسوره‌ها تماما با تسمه‌اندازی طلاست». فاضل هاشمی با توضیح اینکه این قرآن دارای تصحیح کاتب یا خوانندگان دیگر است که برخی اغلاط را در حاشیه صفحات یادداشت کرده‌اند، به توصیف جلد نفیس آن می‌پردازد: «جلد روغنی در زمینه بوم اشرافی، ترنج گلی زرین با حاشیه بزرگ طلا و زنجیره زرین و عطف میشن قهوه‌ای، برای این جلد ساخته شده است. درون جلد هم جلد روغنی ساده است با یک جدول دارای ریسه گل و ریسه برگ ترسیم شده که این جدول در زمینه سرخ است».
وقف، نام واقف را جاودانه می‌کند
این کارشناس، نسخه‌های خطی را میراث فرهنگی ما می‌داند که حتی موزه‌های معتبر دنیا به داشتن آن‌ها که همان آثار کهن علما و هنرمندان اسلامی ماست، به خود می‌بالند. وی می‌گوید: «کتابخانه آستان قدس رضوی از دو طریق آثار فرهنگی را جذب می‌کند. نخست اینکه افراد می‌توانند این نسخ را در قالب وقف در کتابخانه به امانت بگذارند که در این صورت آنچه وقف می‌شود بدون اینکه هیچ ارزیابی روی آن صورت گیرد به عنوان هدیه واقف به حضرت رضا(ع)، دریافت و به نام خود شخص حفظ می‌شود. به عنوان سندی از زیارت یک دلسوخته و عاشق ثبت شده و علاوه بر جنبه معنوی و اجر و مزد حضرت رضا(ع)، نام خود واقف هم ماندگار می‌شود. روش دوم این است که اگر کسی نیاز مالی دارد، کارشناسان آستان قدس رضوی، آثار را بررسی می‌کنند و اگر اثر دارای ارزش خرید باشد، قیمت‌گذاری می‌شود و قیمت به اطلاع صاحب اثر می‌رسد تا اگر مایل بود آن را بفروشد». فاضل هاشمی کلامش را این‌طور پایان می‌دهد: «کسانی که به آستان قدس رضوی اعتماد می‌کنند و آثارشان را به این کتابخانه می‌سپارند، نامشان در اسناد این آستان مقدس ثبت می‌شود تا برای آیندگان مستند باشد که آثار چگونه و به دست چه کسانی گرد آمده و چگونه جذب شده است. بی‌تردید آیندگان به آنان، به دیده تحسین می‌نگرند».