بررسی پیشینه شیعه در قرآن در یک اثر
انتشارات جامعه المصطفی العالمیه، کتاب «پیشینه شیعه در قرآن از منظر فریقین، با تأکید بر آیه هفت سوره بینه» را به قلم محمد یعقوب بشوی منتشر کرده است.
نویسنده این کتاب را با یک مقدمه آغاز و در پنج فصل با عنوان‌هایی همچون: کلیات، بررسی آیات شأن نزول، بررسی آیات غیر شأن نزول، ارزیابی مهم‌ترین شبهات مخالفان به سرانجام رسانده است.
مکتب تشیع، از دیر زمان با اتهامات واهی و دور از شأن روبه‌رو بوده است؛ حتی برخی، وجود این مکتب را به عبدالله سبا نسبت داده‌اند، از این رو نویسنده در مقدمه این کتاب درباره ضرورت پژوهش درباره تاریخ پیدایش تشیع و شیعه چنین نگاشته است:
ما در این اثر، از هرگونه پیش‌داوری، تعصب کورکورانه و بی‌منطقی پرهیز کرده، این مسأله را طبق معیارهای علمی بررسی می‌کنیم و از کتاب و سنت و همچنین از منابع معتبر اهل سنت، به پیشینه شیعه خواهیم پرداخت. پرسش اصلی، چیستی پیشینه شیعه در قرآن از منظر فریقین است.
ما در این اثر، پاسخ این پرسش را با توجه به آیه هفت سوره مبارکه بینه، و برخی روایات شأن نزولی فریقین دست خواهیم آورد. در ضمن، به برخی شبهات مطرح شده در ذیل آیه خواهیم پرداخت. در برخی منابع تفسیری، روایی و تاریخی اهل سنت، شیعیان علی علیه اسلام ، تنها مصداق «خیر البریه» شناخته شده‌اند؛ که این امر مثبت و در خور توجه است. این امر در اثر حاضر، با تکیه بر آیات قرآن و روایات فریقین، به ویژه روایت اهل سنت، تبیین و ارزیابی شده است.
هدف اصلی در این اثر، شناخت دقیق دو جریان فکری خیر البریه و شر البریه بر اساس مستندات موجود در منابع معتبر فریقین است و هدف دیگر این تحقیق، بر طرف کردن سوء ظن‌ها از شیعیان و معرفی چهره واقعی آنها به دیگران است.
ایجاد وحدت بین مسلمانان و نزدیکی دو مکتب تشیع و تسنن، از دیگر اهداف مهم این پژوهش به شمار می‌رود. در این پژوهش از گفتار تفرقه افکن و تحلیل‌ها غیر علمی، به شدت پرهیز شده است.
نویسنده در فصل اول به مفهوم شناسی شیعه در لغت، قرآن و روایت شیعه و اهل سنت، و همچنین به بررسی پیشینه موضوع شیعه از دیدگاه دانشمندان فریقین پرداخته و در فصل دوم مفهوم آیه خیر البریه، تفسیر اجمالی آیه و روایت شأن نزول در روایت شیعه و اهل سنت را بررسی کرده است.
خداوند در سوره مبارکه بینه، دو جریان فکری در دوران رسالت را معرفی کرده، از این رو نگارنده درباره مفهوم این آیات چنین آورده است:
خداوند در این آیات دو گروه ارزشی و ضد ارزشی یعنی خیر و شر را به جامعه معرفی کرده است؛ تا انسان‌ها در مسیر زندگی‌شان با شناخت درست از آنها برای آینده خود تصمیم بگیرند؛ به عبارت دیگر، اگر حق را انکار کنند، در زمره شر البریه قرار می‌گیرند؛ و چنانچه حق را بپذیرند، در زمره خیر البریه درآیند و مصداق بارز شرالبریه، انکارکنندگان و مشرکان‌اند و مصداق حقیقی و اصلی خیر البریه؛ مؤمنان و دارندگان اعمال نیک است.
مهم‌ترین نکته در این آیات، تقسیم‌بندی این دو گروه فکری، به شر و خیر است. گروه اول، نه تنها از اطلاع رهبری الهی جامعه سرباز می‌زنند، بلکه پس از شناخت رهبر الهی، به انکار و سرکشی درباره او می‌پردازند.
در مقابل، گروهی‌اند که نه تنها رهبر جامعه را می‌شناسند، بلکه به وی ایمان هم می‌آورند و طبق دستورات وی عمل می‌کنند؛ از این رو خیر البریه به چنین گروهی عقیدتی و ذوب شده در رهبر الهی جامعه عنوان شده است.
نویسنده در فصل سوم روایات غیر شأن نزول همچون خیر الخلق، خیر الناس، خیر البشر، مختار خدا، خیر الامه، خیر الرجال، برگزیده اهل بهشت، احب الخلق و محبوترین گروه را واکاوی نموده است.
در فصل چهارم نیزدیدگاه‌های دانشمندان شیعه همانند: فرات کوفی، علی بن ابراهیم قمی، طبرسی، کاشانی، بحرانی، طباطبایی و شیرازی و دانشمندان اهل سنت همچون: حبری، بلاذری، طبری، ابن مردویه، حسکانی، خوارزمی، ابن عطیه اندلسی، گنجی شافعی و جوینی درباره آیه هفت سوره بینه تبیین شده است.
بشوی در فصل پنجم به ارزیابی مهم‌ترین شبهات مخالفان درباره هفت سوره بینه همچون: شبهه ابن جوزی، شبهه ابن تیمیه، شبهه ابن حجری هیتمی، شبهه آلوسی و شبهه البانی پرداخته است.
آیه هفت سوره مبارکه بینه، بنا بر طبق ده‌ها روایت فریقین، در شأن و منزلت حضرت علی( علیه السلام) و شیعیانش نازل و این روایات از ده‌ها طریق مختلف از ده‌ها روای نقل شده است که در منابع معتبر فریقین به چشم می‌خورد، از این رو نویسنده در پایان و جمع بندی این کتاب چنین نگاشته است:
طبق این روایات پیامبر در طول حیات خود، بارها و بارها در جمع اصحاب، خیرالبریه بودن علی( علیه السلام) و شیعیانش را به گوش همه رسانده و این مطلب به قدری روشن و واضح برای همه بوده است که هر وقت حضرت علی میان اصحاب پیامبر می‌آمد، آنان به جای اینکه بگویند، علی آمد، می‌گفتند: «خیر البریه» آمد.
مهم‌ترین مطلبی که از این همه اهتمام فوق‌العاده رسول خدا صلی الله علیه و آله به معرفی علی علیه اسلام به عنوان «خیر البریه» به دست می‌آید، این است که آن حضرت می‌خواست به امت بعد از خودش، پایگاه دینی و فکری معرفی کند و از این رو به امت تذکرات مهمی داد که بعد از من؛ رستگار کسی با علی حشر و نشر کند و از آن چشمه ناب علمی، هدایت گیرد؛ از این رو از وی تعبیر «خیر البریه» شد و در مقابل علی علیه اسلام ، دشمنان سرسختی همچون اصحاب جمل و نهروان قرار داشتند و آنان «شرالبریه» معرفی شدند؛ چون باعث هلاکت و گمراهی امت اسلامی در طول زمان بوده و هستند.
این دو جریان فکری خیر البریه، شرالبریه بعد از وفات پیامبر تا امروز، در عرصه‌های مختلف انسانی فعال بوده و در مقابل هم قرار گرفته‌اند. از این رو لازم است در مقام حافظ دین و شریعت و کسی که دغدغه دین و امت و زحمات 23 ساله خودش را دارد؛ کسی را به امت معرفی کند که محافظ مکتب وی باشد و امت را در طول زمان از انحرافات دینی و فکری نجات دهد.
گفتنی است؛ انتشارات جامعه المصطفی العالمیه، کتاب «پیشینه شیعه در قران از منظر فریقین، با تأکید بر آیه هفت سوره بینه» را در شمارگان ۳۰۰ نسخه و در ۲۵۶ صفحه، به قیمت ۱۳۵۰۰ تومان در سال ۱۳۹۵ منتشر کرده است./۹۹۸/ن ۶۰۲/ش