زنجان، پایتخت شور حسینی

عصر شیعه ـ مسجد حسینیه اعظم زنجان یکی از بزرگترین مراکز مذهبی جهان تشیع به شمار می‌رود که در سال 87 به عنوان دهمین میراث معنوی کشور به ثبت رسیده است. این مسجد دومین قربانگاه جهان بعد از منا در عربستان است که همه ساله مردم و عاشقان اباعبد‌الله احشام مختلفی را نذر آن می‌کنند.
مسجد حسینیه اعظم زنجان در جنوب شهر زنجان و بین مدارهای 36 درجه و 37 درجه شمالی و نصف النهارهای 48 درجه و 5/49 درجه شرقی واقع شده قرار گرفته است.

مسجد حسینیه اعظم و شهرتی جهانی
مسجد و حسینیه اعظم زنجان یکی از اماکن متبرک و معنوی استان زنجان است که آوازه و شهرت آن به برکت توجهات خاصه حضرت سیدالشهداء (ع) جهانی شده است.

هیئت امنای این مکان مقدس از توان و ظرفیت‌های موجود برای ارتقای فرهنگ عاشورا و کیفیت مجالس عزاداری سرور شهیدان استفاده می کند و با سازماندهی نیروی انسانی مخلص توانسته است تا حد نسبتاً مطلوب در مقطع کنونی این مکان را اداره کند.

در بخش فرهنگی ایجاد کتابخانه و بخش سمعی و بصری و تکثیر نوارهای سخنرانی وعاظ و پخش اینترنتی مراسم عزاداری و غیره به سراسر جهان و در بخش مذهبی برگزاری مراسم دعا و عزاداری و اعیاد ائمه طاهرین (ع) و سخنرانی در حد توان، برگزاری مراسم باشکوه دهه محرم و دسته عزاداری شب تاسوعا (که تنها برای این مراسم حدود 45 روز تا دو ماه برنامه ریزی و جلسات متعددی برگزار می شود) از اقدامات این مجموعه بوده است.

مراسم هفتگی زیارت عاشورا در شب‌های جمعه و دعای ندبه در صبح جمعه که با استقبال جمعی کثیری از مردم به ویژه جوانان برگزار می شود.

سند مکتوب که با مهر میرزا لطف الله شیخ الاسلام و آخوند ملاکاظم ممهور شده صفر المظفر 1295 هجری قمری را نشان می‌دهد که در زیر وقفنامه دو شخص خیرو نیکو کار بنام های میرزا محمد نقی و میرزا بابایی اجر که دو باب دکان را وقف صحیح شرعی کرده اند، آمده است.

در این وقف نامه قید شده با اطلاع عالیجناب (آخوند ملا علی اصغر روضه خوان) در راه ابی عبدالله الحسین (ع) در تکیه مسجد و حسینیه خرج و احسان کنند از اول ماه محرم تا دوازدهم محرم هر قسم مصلحت بداند صاحب اختیار است.

بزرگترین مجمع عاشقان امام حسین (ع) در جهان
دسته روز هشتم مسجد حسنیه اعظم زنجان را از جهات مختلف می توان مورد بررسی قرار داد، این دسته در عین حال که به عنوان نمونه واقعی از عزادری ها است به عنوان دومین قربانگاه جهان بعد از منا در مکه نیز مورد توجه است.

طی دهه اول محرم مردم استان زنجان و سایر استان های کشور به خصوص در شب های عزداری با حضور در مجالس عزداری مسجد حسینیه تالمات قلبی خود را نشان می دهند در این میان بخش عمده ای از مردم نذورات متعددی به قصد گرفتن حاجت به مسجد حسنیه اعظم زنجان اهدا کرده یا در مسیر عزداری ها قربانی می کنند.

مردم عزادار شرکت کننده در برنامه های عزداری حسینیه اعظم زنجان از راه های دور و نزدیک قربانی های متعددی را به عنوان نذر و قبولی حاجات خود به مسجد حسنیه اعظم اهدا می کنند از گوسفند گرفته تا شتر در دسته حسنیه اعظم زنجان ذبح می شوند یا به این دسته اهدا می شود. همان‌طور که تاریخ سنگ‌نوشته نشان می‌دهد، اهالی محل، این مسجد را در سال 1261 هجری قمری تعمیر کرده‌اند.

هر ساله از اول تا پانزدهم محرم، مراسم عزاداری حسینیه در زنجان برگزار می‌شود و مهم ترین و باعظمت‌ترین روز برگزاری آن، هشتم محرم(شب تاسوعا) است، این مراسم سال‌هاست شکوه و عظمت خاص خود را دارد و می‌رود تا سال به سال با افزایش خیل عظیم عزاداران شرکت‌کننده به عنوان بزرگترین مجمع عاشقان امام حسین (ع) در جهان شناخته شود.

با اینکه زنجان از نظر وسعت شهر کوچکی است، اما سال‌هاست که در این دسته عزاداری بیش از 300 هزار نفر شرکت می‌کنند. جذب گردشگر مذهبی، گویای آن است که مردم از اقصی نقاط کشور و حتی بسیاری از کشورهای خارجی برای شرکت در این حرکت عظیم به شهر زنجان می‌آیند تا خود را در دریای خروشان عزاداران ابا عبدالله الحسین(ع) غرق کنند.

از دیگر جنبه‌های حائز اهمیت این مراسم، تعداد قربانی ذبح شده است که حسینیه اعظم زنجان را به عنوان دومین قربانگاه جهان اسلام بعد از منا در مکه(سالانه بیش‌از هفت هزار راس قربانی) و نخستین قربانگاه در جهان تشیع مبدل ساخته است.

حضور گسترده زنان در حاشیه این مراسم از دیگر امور منحصر به‌فرد این مراسم است، البته در گذشته زنان تنها به عنوان تماشاگر در این مراسم حضور می‌یافتند، اما از سال قبل زنان نیز توانستند به صورت یک دسته مجزا در پشت سر دسته حرکت کنند که این امر به عنوان الگوی زیبنده پرچمدار کربلا حضرت زینب(س)، معنویت خاصی به این مراسم می‌دهد.

تاریخی بودن مراسم حسینیه بر اساس تحقیقات به عمل آمده، ثابت شده است، به گونه‌ای که برخی مورخان قدمت برگزاری این مراسم را حداقل از زمان قاجار می‌دانند که این مراسم در حسینیه برگزار می‌شده است. جایگاه دین اسلام و سادگی و بی‌پیرایگی انجام مراسم، باعث شده که این رونق رو به افزایش مراسم، هر سال نسبت به سال قبل بیشتر شود.

یوم الابالفضل و ذبح هزاران راس قربانی
این روز در زنجان به "یوم ‌الابالفضل" مشهور است و مردم در مسیر این دسته عزاداری، هزاران راس قربانی اعم از شتر، گاو و گوسفند ذبح می‌کنند که گفته می‌شود بیشترین قربانی پس از مکه معظمه در شهر زنجان و در روزهای عزاداری امام حسین(ع) صورت می‌گیرد. همچنین در طول مسیر حرکت، مردم زنجان و دیگر میهمانانی که از راه های دور و نزدیک به زنجان آمده‌اند نذورات نقدی خود را به اکیپ‌های ثابت و سیار جمع‌آوری نذورات تقدیم می‌کنند.

عظمت و شکوه این برنامه و حضور ده ها هزار نفری مردم به قدری است که نظیر آن در هیچ کجای ایران دیده نشده است، به همین جهت اسفندماه سال 87 با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی این برنامه به عنوان دهمین میراث معنوی کشور ثبت شد و در همین راستا زنجان بین محافل مذهبی و فرهنگی کشور به عنوان پایتخت شور و شعور حسینی شناخته می شود.

قدمت 500 ساله مسجد و 100 سال عزاداری در زنجان
محمد جوادغم پرور، ریئس هیئت امنای مسجد حسینیه اعظم زنجان با اشاره به قدمت 500 ساله این مسجد به خبرنگار شبستان گفت: قدمت عزاداری و حرکت دسته های عزاداری در مقابل این مسجد به 100 سال می رسد و سال به سال به شکوه مراسم عزاداری این مراسم نیز افزوده می شود.

وی افزود: مردم مسجد حسینیه زنجان را به عنوان شفاگاه می شناسند و همه ساله نذورات بسیاری را نیز به این مسجد اهدا می کنند.

غم پرور با اشاره به اینکه در روز هشتم ماه محرم نه تنها مردم این شهر بلکه از شهرهای دیگر نیز در مراسم معنوی این روز حضور می یابند، ادامه داد: سال گذشته در مراسم ویژه این روز بیش از 350 هزار نفر شرکت داشتند و پیش بینی می شود این آمار امسال افزایش یابد.

این مراسم شکوهمند هر ساله از طریق شبکه‌های برون‌مرزی(جام جم) و رسانه‌های ملی، شبکه وب(اینترنت) به صورت مستقیم پخش می شود و خیل عظیمی از ایرانیان مقیم خارج از کشور نیز بدین گونه نظاره‌گر این مراسم شکوهمند هستند.

غم پرور با اشاره بر اینکه این استان همه ساله شاهد حضور پررنگی از مهمانان داخلی و خارجی در مراسم عزاداری امام حسین (ع) می شود، گفت: استان زنجان که به پایتخت شور و شعور حسینی نام گذاری شده با اجرای برنامه های درخور این نام اهداف قیام امام حسین (ع) را بین مردم جهان تبیین می کند.

جمع آوری بیش از 2 میلیارد تومان نذورات در یک سال گذشته/فعالیت 2500 خادم افتخاری
غم پرور از جمع آوری بیش از دو میلیارد تومان نذورات در این مسجد از محرم سال گذشته تا محرم امسال خبر داد و اظهار کرد: نذورات جمع آوری شده از سوی مردم صرف بخش های فرهنگی، عام المنفعه و امور خیریه می شود که در نوع خود بی نظیر است.

غم پرور با بیان اینکه بیش از دو هزار و 500 خادم افتخاری در این مسجد خدمت می کنند، ادامه داد: دارالشفای مسجد نیز در طول دهه اول محرم، صلواتی به مردم خدمات ارایه می دهد. مراسم ویژه دهه اول محرم این مسجد با حضور حجت الاسلام برگی برگزار و در شب هشتم محرم نیز حجت الاسلام رییسی، معاون اول قوه قضائیه طبق سال های گذشته در این مسجد حضور می یابد.

برنامه روز هشتم مسجد با حضور اصغر گنج خانلو، ولی الله کلامی، جواد رسولی، مرتضی حیدری،سید یوسف شبیری، مهدی رسولی و علیرضا بیگدلی برگزار می شود. گفتنی است در مراسم سال گذشته بیش از 350 هزار نفر در برنامه این روز شرکت می کنند.

مسجد در آینه اسناد مکتوب
اولین سند مکتوب که با مهر میرزا لطف الله شیخ الاسلام و آخوند ملا کاظم ممهور شده صفر المظفر 1295 هجری قمری را نشان می‌دهد که در زیر وقفنامه دو شخص خیر و نیکو کار به نام های میرزا محمد نقی و میرزا بابایی، اجر که دو باب دکان را وقف صحیح شرعی کرده اند آمده است. در این وقف نامه قید شده با اطلاع عالیجناب (آخوند ملا علی اصغر روضه خوان) در راه حضرت ابی عبدالله الحسین (ع) در تکیه حسینیه خرج و احسان کنند از اول ماه محرم تا دوازدهم محرم هر قسم مصلحت بداند صاحب اختیار است.

دومین سند مکتوب که با مهر سید عبدالرحیم مجتهد و سید علی و شیخ ابراهیم ممهور شده مربوط به تاریخ شوال 1322 هجری قمری است که شخصی بنام محمد هاشم شریف العلماء وقف صحیح شرعی و حبس مخلد کرده همگی مساحت ششدانگ و یک شعیر و دو ثلث شعیر قریه دهجلال از قراء سجاسرود خمسه را با کافه توابع و ملحقات و مزارع مائیه و دعیه و مراتع و معالف و بسائین و میاه و عیون و انهار و املاک و عمارات و محل اکداس و طراقین بر حضرت سیدالشهداء ارواح العالمین له الفداء.

البته قابل ذکر است که نامبرده این روستا را به مساجد و مدارس واقعه در ذیل که در دارالسعاده زنجان واقع است وقف کرده است. این مساجد و مدارس عبارتند از:
مدرسه و مسجد رضوانمعان المغفور (آخوندملا علی)
مدرسه و مسجد رضوانمکان المبرور (آقا سید فتح الله)
مدرسه و مسجد مقابل حمام (حاجی داداش) در راسته بازار
مدرسه و مسجد حسینیه
مدرسه و مسجد (ملا محمد علی)

آنچه در اینجا قابل توجه است اینکه در سال 1322 هجری قمری مسجدحسینیه اعظم هم مدرسه بوده هم مسجد. زیرا واقف در توضیحاتی که در وقفنامه داده آورده است که متولی، منافع قریه مذکور را در وهله اول به تعمیرات مدارس و مساجد اشاره شده و تامین آب آنها به مصرف برساند و نَه عشر دیگر را به حضرات طلاب محصلین ساکنین در حجرات هر مدرسه بپردازد آنهم از قرار هر حجره سه نفر طلبه.

در ضمن مشروط به اینکه هر طلبه بیش از یک ماه در خارج مدرسه نماند و اگر بیرون رود و برگردد باید لااقل دو ماه تمام در حجره خود مقیم باشد تا شهریه دریافت کند. حال به یک سند مکتوب دیگر اشاره می کنیم این سند سنگ نوشته ایست که در راهرو و مدخل ورودی مسجد حسینیه هم اکنون بر دیوار نصب شده و اشعار زیر بر روی آن کنده کاری شده است: "بعد حمد خدای عزوجل که کریم است و قادرو منّان جمعی از مؤمنین اهل محل همه در زهد بوذر و سلمان سّید و میرشان محمد علی صاحب جاه و فّر و عّزت وشان دّر دریای پاک پیغمبر پور هم اسم موسی عمران مسجدی خواستند بی مانند طرح از لطف حضرت یزدان چون به پایان رسید این مسجد هاتفی سفت این در غلطان حَبَذّا مسجدی که در منظر آمده رشک روضه رضوان سال تاریخ او طلب کردم روزی از صوفی خجسته بیان کلک بگرفت و ریخت از کلکش بر ورق این جواهر الوان بود از وَجه پاک این مَعبَد طلعت مسجد الحرام عیان 1261".