(
امتیاز از 1787
)
«جامعه كبيره»، ارادتنامه‌اي تمام به مقام شامخ اهل بيت(ع)
عصر شیعه ـ درباره ویژگی‌های انسان کامل مطالب فراوانی در قرآن مجید، روایات، ادعیه و زیارت‌ها و نیز در کتاب‌های کلامی، فلسفی و عرفان مطرح شده است.
علت توجه زیاد به این موضوع، نقش و جایگاه خاص انسان کامل به عنوان خلیفه خدای سبحان است که هم در عالم تکوین مسئولیت خطیری دارد و هم در عالم تشریع و از آنجا که هر فیض و عنایت الهی به واسطه و در پرتو او به سایر موجودات می‌رسد، لازم است که درباره ابعاد گوناگون وجودی وی مطالعات بیشتری صورت گیرد.
سخن درباره انسان کامل فقط تحقیق علمی نیست، بلکه در عرصه عمل هم فواید بی‌شماری دربر دارد؛ یکی از کاربرد‌های آن، ارتباط بهتر و صحیح‌تر با خداوند است که در قالب زیارت، توسل و یاری خواهی از ارواح مقدس و مطهر مطرح مي‌باشد و کاربرد دیگر آن در بحث شفاعت است.
درباره اوصاف انسان کامل كه واسطه دريافت فیوضات الهی است، در زیارت نامه‌ها هم سخن به میان آمده است.
زيارت جامعه؛ بيانگر مقام والاي امامت است
زیارت‌نامه‌هایی که با عنوان زیارت جامعه یاد شده‌اند، مضامینی هستند که به وسیله آنها می‌توان همه ائمه هدی(ع) را زیارت کرد؛ شاید علت دیگر این وجه نامگذاری، تصویر نسبتاً جامعی است که در این زیارت‌ها از ائمه(ع) ارائه شده است.
زيارت جامعه كه داراي مضامين بسيار عالي است و از زبان امام هادي(ع) و در پاسخ به خواسته يكي از ارادتمندان اهل بيت(ع) صادر شده، اگرچه به شيوه خطابي و گفتاري است، اما درحقيقت بيانگر مقام والاي امامت است كه از طرف امام معصوم(ع) بيان شده است.
شخصي به نام نخعي از امام هادي (ع) پرسيد: اي فرزند رسول خدا، مرا گفتاري بياموز كه هر وقت خواستم هر يك از شما را زيارت كنم همان سخن را در محضرش بگويم.
ايشان در پاسخ فرمود: «هر زماني كه به آستان (امامي رسيدي) در آنجا بايست و شهادتين را در حال غسل و طهارت بر زبان جاري كن، وقتي نگاهت به قبر افتاد نخست 30 مرتبه الله اكبر بگو و چند قدم راه برو، البته با كمال وقار و آرامش بسيار، گام‌هاي خود را كوتاه بردار و بار ديگر بايست و 30 مرتبه تكبير را بر زبان جاري كن، سپس نزديك قبر شو و اين بار 40 مرتبه تكبير بگو تا يكصد مرتبه كامل شود آنگاه او را با جملات زير زيارت كن...»
بهترین و کاملترین زيارت ائمه
مرحوم مجلسی درباره آن می‌گوید: این زیارت بهترین زیارت جامعه از نظر متن و سند و فصیح‌ترین و بلیغ‌ترین آنهاست.
پدر ایشان نیز در شرح «من لایحضره الفقیه» می‌گوید: این زیارت، بهترین زیارت و کاملترین آنهاست و من همواره در پرتو آن به زیارت ائمه(ع) در اعتاب مقدسه نایل می‌شدم.
به سبب ویژگی‌های شایان توجه و درخشانی که در این شرح وجود دارد، چکیده بسیار فشرده‌ای از بخش‌هایی از آن را ارائه می‌کنیم:
- زیارت جامعه، بسان سیل از کوهسار وجود هادی امت، حضرت ابوالحسن ثالث، علی بن محمدنقی(ع) سرازیر و در پوشش بیان فضايل انسان کامل، معارف عمیق توحیدی و ولایی مطرح شده است.
- امام هادی(ع) در این زیارت، ائمه اطهار را با جلوه‌های گوناگون مطرح ساخته تا زائر، آنها را از زوایای مختلف تماشا کند و امامان معصوم (ع) را الگوی خود قرار دهد.
- در این زیارت، مهمان با انواع غذاهای امام شناسی، بزرگ داشته می‌شود؛ در واقع این بیانات عرشی امام علی النقی یک دوره امام شناسی است.
آداب سخن گفتن با امام در زيارت جامعه
در اين زيارت كه آن را به حق مي‌توان ارادتنامه ناميد، حضرت به بيش از دويست فضيلت و منقبت از اهل بيت(ع) اشاره مي‌كند كه با در نظرگرفتن اين فضيلت‌ها در كنار ساير معارف، اهميت اين عرفان‌نامه برهمگان آشكار مي‌گردد:
- اولين ويژگي اين زيارت آن است كه امام(ع) ما را با آداب سخن گفتن با امام آشنا مي‌كند كه نخست با سلام و درود بر آن امام شروع مي‌شود و پس از برشمردن برخي مناقب و اوصاف او، با جمله «و رحمت الله و بركاته» به پايان مي‌رسد.
- در اين ارادتنامه، امام (ع) به رابطه امامان(ع) با خداوند اشاره كرده و به جايگاه خدا در نظر امامان معصوم(ع) پرداخته است.
- امام به عملكرد معصومين(ع) در برابر دين خدا و اجراي تعهد و ميثاقي كه داشته‌اند اشاره مي‌كند.
- بيان ديگر امام هادي (ع) اين است كه حق، همراه امامان است و هرگز از آنان جداشدني نيست و هركه از آنان دور شود گمراه خواهد شد.
- امام با اشاره به جايگاه رفيع امامان(ع) در اسلام و مسلمانان، تصريح مي‌كند كه آنان شاهراه و راه راست و گواهان در دين و آن امانتي هستند كه حفظش بر مردم واجب است.
- در اين زيارت امام(ع) با بيان شيرين به ما تعليم مي‌دهد كه در محضر ائمه به فضل، رتبه، مقام رفيع و حق عظيمشان اعتراف كنيم.
- بر اساس مضمون اين زيارت ما بايد آمادگي خود را جهت دفاع از امامان نشان دهيم.
- امام در اين زيارت به نكته بسيار مهمي اشاره مي‌كند و آن اين كه تمام اعمال به پيروي از امامان مقبول مي‌افتد.
وظيفه ما در برابر وجود مقدس ائمه چيست؟
با توجه به اين دورنماي مختصر كه از شخصيت امام معصوم در اين زيارت بدست آمد، بايد پرسيد: وظيفه ما در برابر اين وجودهاي مقدس چيست؟ اماماني كه به فرموده امام هادي(ع): «زيبا و شيرين است نامشان؛ بزرگوار است جانشان؛ بزرگ است مقامشان؛ برجسته است شان و منزلتشان؛ راست است وعده‌هايشان؛ نور است سخن و گفتارشان؛ رشد و رستگاري است دستورشان؛ پرهيزكاري است سفارش شان؛ احسان و نيكي است عادت روشن شان؛ بزرگواري است شيوه شان و حق و راستي است رفتارشان».
راستي چه وظيفه سنگيني در برابر اين اربابان بزرگ داشته و داريم؟ آيا نبايد در شناخت اين بزرگواران كوشش بيشتري كرد؟ آيا سزاوار است كه با وجود اين همه اوصاف زيبا و منقبت هاي بي‌شمار از اين وجودهاي مقدس غافل باشيم و حقشان را آن طور كه بايد، نشناسيم؟
چه زيبا امام هادي(ع) بيان مي‌كند و از ما نيز مي‌خواهد كه چنين بگوييم و بر همين عقيده باشيم: «خدا را و همچنين شما را گواه مي‌گيرم كه من به شما ايمان دارم و به آنچه شما به آن ايمان داريد و كافرم نسبت به دشمن شما، بينايم به مقام شما، دوستدار شما و دوستدار دوستان شما هستم. بغض دشمنانتان را در دل دارم و دشمن آن‌هايم. در صلح هستم با هر كه در صلح با شما است و در حال جنگ هستم با هر كس كه با شما در جنگ است».
علت توجه زیاد به این موضوع، نقش و جایگاه خاص انسان کامل به عنوان خلیفه خدای سبحان است که هم در عالم تکوین مسئولیت خطیری دارد و هم در عالم تشریع و از آنجا که هر فیض و عنایت الهی به واسطه و در پرتو او به سایر موجودات می‌رسد، لازم است که درباره ابعاد گوناگون وجودی وی مطالعات بیشتری صورت گیرد.
سخن درباره انسان کامل فقط تحقیق علمی نیست، بلکه در عرصه عمل هم فواید بی‌شماری دربر دارد؛ یکی از کاربرد‌های آن، ارتباط بهتر و صحیح‌تر با خداوند است که در قالب زیارت، توسل و یاری خواهی از ارواح مقدس و مطهر مطرح مي‌باشد و کاربرد دیگر آن در بحث شفاعت است.
درباره اوصاف انسان کامل كه واسطه دريافت فیوضات الهی است، در زیارت نامه‌ها هم سخن به میان آمده است.
زيارت جامعه؛ بيانگر مقام والاي امامت است
زیارت‌نامه‌هایی که با عنوان زیارت جامعه یاد شده‌اند، مضامینی هستند که به وسیله آنها می‌توان همه ائمه هدی(ع) را زیارت کرد؛ شاید علت دیگر این وجه نامگذاری، تصویر نسبتاً جامعی است که در این زیارت‌ها از ائمه(ع) ارائه شده است.
زيارت جامعه كه داراي مضامين بسيار عالي است و از زبان امام هادي(ع) و در پاسخ به خواسته يكي از ارادتمندان اهل بيت(ع) صادر شده، اگرچه به شيوه خطابي و گفتاري است، اما درحقيقت بيانگر مقام والاي امامت است كه از طرف امام معصوم(ع) بيان شده است.
شخصي به نام نخعي از امام هادي (ع) پرسيد: اي فرزند رسول خدا، مرا گفتاري بياموز كه هر وقت خواستم هر يك از شما را زيارت كنم همان سخن را در محضرش بگويم.
ايشان در پاسخ فرمود: «هر زماني كه به آستان (امامي رسيدي) در آنجا بايست و شهادتين را در حال غسل و طهارت بر زبان جاري كن، وقتي نگاهت به قبر افتاد نخست 30 مرتبه الله اكبر بگو و چند قدم راه برو، البته با كمال وقار و آرامش بسيار، گام‌هاي خود را كوتاه بردار و بار ديگر بايست و 30 مرتبه تكبير را بر زبان جاري كن، سپس نزديك قبر شو و اين بار 40 مرتبه تكبير بگو تا يكصد مرتبه كامل شود آنگاه او را با جملات زير زيارت كن...»
بهترین و کاملترین زيارت ائمه
مرحوم مجلسی درباره آن می‌گوید: این زیارت بهترین زیارت جامعه از نظر متن و سند و فصیح‌ترین و بلیغ‌ترین آنهاست.
پدر ایشان نیز در شرح «من لایحضره الفقیه» می‌گوید: این زیارت، بهترین زیارت و کاملترین آنهاست و من همواره در پرتو آن به زیارت ائمه(ع) در اعتاب مقدسه نایل می‌شدم.
به سبب ویژگی‌های شایان توجه و درخشانی که در این شرح وجود دارد، چکیده بسیار فشرده‌ای از بخش‌هایی از آن را ارائه می‌کنیم:
- زیارت جامعه، بسان سیل از کوهسار وجود هادی امت، حضرت ابوالحسن ثالث، علی بن محمدنقی(ع) سرازیر و در پوشش بیان فضايل انسان کامل، معارف عمیق توحیدی و ولایی مطرح شده است.
- امام هادی(ع) در این زیارت، ائمه اطهار را با جلوه‌های گوناگون مطرح ساخته تا زائر، آنها را از زوایای مختلف تماشا کند و امامان معصوم (ع) را الگوی خود قرار دهد.
- در این زیارت، مهمان با انواع غذاهای امام شناسی، بزرگ داشته می‌شود؛ در واقع این بیانات عرشی امام علی النقی یک دوره امام شناسی است.
آداب سخن گفتن با امام در زيارت جامعه
در اين زيارت كه آن را به حق مي‌توان ارادتنامه ناميد، حضرت به بيش از دويست فضيلت و منقبت از اهل بيت(ع) اشاره مي‌كند كه با در نظرگرفتن اين فضيلت‌ها در كنار ساير معارف، اهميت اين عرفان‌نامه برهمگان آشكار مي‌گردد:
- اولين ويژگي اين زيارت آن است كه امام(ع) ما را با آداب سخن گفتن با امام آشنا مي‌كند كه نخست با سلام و درود بر آن امام شروع مي‌شود و پس از برشمردن برخي مناقب و اوصاف او، با جمله «و رحمت الله و بركاته» به پايان مي‌رسد.
- در اين ارادتنامه، امام (ع) به رابطه امامان(ع) با خداوند اشاره كرده و به جايگاه خدا در نظر امامان معصوم(ع) پرداخته است.
- امام به عملكرد معصومين(ع) در برابر دين خدا و اجراي تعهد و ميثاقي كه داشته‌اند اشاره مي‌كند.
- بيان ديگر امام هادي (ع) اين است كه حق، همراه امامان است و هرگز از آنان جداشدني نيست و هركه از آنان دور شود گمراه خواهد شد.
- امام با اشاره به جايگاه رفيع امامان(ع) در اسلام و مسلمانان، تصريح مي‌كند كه آنان شاهراه و راه راست و گواهان در دين و آن امانتي هستند كه حفظش بر مردم واجب است.
- در اين زيارت امام(ع) با بيان شيرين به ما تعليم مي‌دهد كه در محضر ائمه به فضل، رتبه، مقام رفيع و حق عظيمشان اعتراف كنيم.
- بر اساس مضمون اين زيارت ما بايد آمادگي خود را جهت دفاع از امامان نشان دهيم.
- امام در اين زيارت به نكته بسيار مهمي اشاره مي‌كند و آن اين كه تمام اعمال به پيروي از امامان مقبول مي‌افتد.
وظيفه ما در برابر وجود مقدس ائمه چيست؟
با توجه به اين دورنماي مختصر كه از شخصيت امام معصوم در اين زيارت بدست آمد، بايد پرسيد: وظيفه ما در برابر اين وجودهاي مقدس چيست؟ اماماني كه به فرموده امام هادي(ع): «زيبا و شيرين است نامشان؛ بزرگوار است جانشان؛ بزرگ است مقامشان؛ برجسته است شان و منزلتشان؛ راست است وعده‌هايشان؛ نور است سخن و گفتارشان؛ رشد و رستگاري است دستورشان؛ پرهيزكاري است سفارش شان؛ احسان و نيكي است عادت روشن شان؛ بزرگواري است شيوه شان و حق و راستي است رفتارشان».
راستي چه وظيفه سنگيني در برابر اين اربابان بزرگ داشته و داريم؟ آيا نبايد در شناخت اين بزرگواران كوشش بيشتري كرد؟ آيا سزاوار است كه با وجود اين همه اوصاف زيبا و منقبت هاي بي‌شمار از اين وجودهاي مقدس غافل باشيم و حقشان را آن طور كه بايد، نشناسيم؟
چه زيبا امام هادي(ع) بيان مي‌كند و از ما نيز مي‌خواهد كه چنين بگوييم و بر همين عقيده باشيم: «خدا را و همچنين شما را گواه مي‌گيرم كه من به شما ايمان دارم و به آنچه شما به آن ايمان داريد و كافرم نسبت به دشمن شما، بينايم به مقام شما، دوستدار شما و دوستدار دوستان شما هستم. بغض دشمنانتان را در دل دارم و دشمن آن‌هايم. در صلح هستم با هر كه در صلح با شما است و در حال جنگ هستم با هر كس كه با شما در جنگ است».