امام علی(علیه السلام) در نگاه اهل سنت

عصر شیعه ـ امام علي عليه السلام اسوه اي جامع و انساني است كه عظمت خرد و توان منديهاي روحي - رواني او، وي را الگويي هميشه جاودان براي امروز و فردا و فرداهاي تمامي جوامع ساخته، به گونه اي كه پيروان شيعي و شيفته ي او را در تمامي عصرها و نسل ها، سر بلند و خرسند كرده است.

به يقين، برجسته گي شخصيت آن حضرت، آن گاه چشم گيري خاصي مي يابد كه در سخنان و ديدگاه هاي ديگران تجلي كند كه چنين باوري، دست مايه اي گران بار در هنگام سخن وري بوده و لذت خاصي در كلام شيعيان مي آفريند همچنين در بحث ها و گفت و شنودها با صاحب نظران ديگر مذاهب و يا در عرصه هائي مختلف مانند حج و عمره دلائل نيرومندي بر حقانيت شيعه خواهد بود.
در اين جا، چند آيه از آيات قرآن و ديدگاه هاي اهل سنت را درباره ي شان نزول هر يك از باب نمونه بيان مي كنيم:

الف - آيه ۲۰۷ از سوره ۲ (بقره):

«ومن الناس من يشري نفسه ابتغاء مرضات الله والله رؤوف بالعباد» ; از مردم، كسي است كه جان خود را در برابر خشنودي خداوند مي فروشند و خداوند نسبت به بنده گان مهربان است.

تفسير آيه در كلام اهل سنت
مفسر معروف اهل سنت، ثعلبي مي گويد:
هنگامي كه پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله تصميم بر هجرت از مكه به مدينه گرفت، براي تحويل امانت هاي مردم و پرداخت پول هاي آنان، علي عليه السلام را به جاي خود قرار داد و شبانه به سوي «غار ثور» حركت كرد. و فرمان داد علي عليه السلام در بستر او خوابيده و پارچه ي سبز رنگي (برد خضرمي) كه مخصوص خود پيامبر صلي الله عليه و آله بود، روي خويش بكشد. مشركان، در همان شب، اطراف خانه ي پيامبر صلي الله عليه و آله را محاصره كردند.
در اين هنگام ايزد، به «جبرئيل » و «ميكائيل » وحي فرستاد: «من، بين شما برادري ايجاد كردم و عمر يكي از شما را طولاني تر كردم، كدام يك از شما حاضر است ايثار به نفس كند و زندگي ديگري را بر خود ترجيح دهد؟» . هيچ كس حاضر نشد. به آنان وحي كرد: «اكنون علي عليه السلام در بستر خوابيده است و آماده ي فداي جان خود خواهد بود به زمين رويد و حافظ و نگاهبان او باشيد» .
هنگامي كه جبرئيل بالاي سر و ميكائيل پايين پاي علي نشسته بودند، جبرئيل مي گفت: «به به! آفرين بر تو اي علي! ايزد، به واسطه ي تو، بر فرشته گان افتخار مي كند.» . ناگاه آيه ي «ومن الناس من يشري نفسه ابتغاء مرضات الله والله رؤوف بالعباد» نازل شد.
و در آن، صفات علي عليه السلام بيان گرديد (۱) .
ابن ابي الحديد معتزلي كه از اهل سنت است - درباره ي تفسير اين آيه معتقد است كه حماسه ي علي عليه السلام در ليلة المبيت - شب خوابيدن به جاي رسول الله صلي الله عليه و آله - مورد تاييد همه است جز كساني كه مسلمان نيستند و افراد سبك مغز...، آن را انكار نمي كنند (۲) .

ب - آيه ۳ از سوره ي ۹ (توبه):

«واذان من الله ورسوله الي الناس يوم الحج الاكبر ان الله بري ء من المشركين ورسوله فان تبتم فهو خير لكم وان توليتم فاعلموا انكم غير معجزي الله وبشر الذين كفروا بعذاب اليم » .
و اين اعلامي است از ناحيه ي ايزد و پيامبرش به [عموم] مردم در روز حج اكبر [روز عيد قربان] كه ايزد و پيامبر او، از مشركان بيزارند. اگر توبه كنيد، به نفع شما است و اگر سر پيچي كنيد، بدانيد شما نمي توانيد خدا را ناتوان سازيد [و از قلمرو قدرت اش خارج شويد ] و كافران را به مجازات دردناك مژده ده.

تفسير آيه در كلام اهل سنت
احمد حنبل - پيشواي معروف اهل سنت - از ابن عباس نقل مي كند كه پيامبر فلان شخص (خليفه ي نخست) را فرستاد و سوره ي، توبه را به او داد - تا به مردم، هنگام حج ابلاغ كند - سپس علي عليه السلام را به دنبال او فرستاد - ، آن را از وي بگيرد و فرمود: «ابلاغ اين سوره، تنها، به وسيله ي كسي بايد باشد كه او از من است و من از اويم » (۳) .

ج - آيه ۲۹- ۳۰ از سوره ي ۸۳ (مطففين):

«ان الذين اجرموا كانوا من الذين امنوا يضحكون واذا مروا بهم يتغامزون» .
تا بدكاران [در دنيا] پيوسته به مؤمنان مي خنديدند و هنگامي كه از كنار آن ها مي گذشتند، با اشاره ي چشم و ابرو، به تحقير و عيب جويي آنان بر مي خواستند.

تفسير آيه در كلام اهل سنت
برخي از مفسران اهل سنت، در تفسير اين آيه، اين گونه نوشته اند:
روزي علي عليه السلام و جمعي از مؤمنان، از كنار جمعي از كفار مكه گذشته، آن ها به حضرت و مؤمنان خنديدند و آنان را استهزا كردند. اين آيات [به دفاع و جانب داري امام و مؤمنان] نازل شد و سرنوشت مسخره كنندگان، را در قيامت روشن ساخت (۴) .

پی نوشت :

۱) تفسير نمونه، آيه الله مكارم شيرازي و جمعي از نويسندگان، ج ۲، ص ۴۶ ; رك: الغدير، ج ۲، ص ۴۴.
۲) نك: شرح نهج البلاغه، ابن ابي الحديد، ج ۳، ص ۲۷۰ ; احياء العلوم، غزالي، ج ۳، ص ۲۳۸ ; نزهة المجالس، صفوري، ج ۲، ص ۲۰۹ ; فصول المهمه، ابن صباغ مالكي; تذكرة الخواص، سبط ابن جوزي حنفي، ص ۲۱ ; مسند احمد حنبل، ج ۱، ص ۳۴۸ ; تاريخ طبري، ج ۲، ص ۱۰۱ تا ۹۹ با سيره ي ابن هشام، ج ۲، ص ۲۹۱ با تاريخ يعقوبي، ج ۲، ص ۲۹.
۳) رك: مسند احمد حنبل، ج ۱، ص ۲۳۱ (طبع مصر) ; همان، ج ۲۳، ص ۲۱۲ ; همان، ج ۲۱ ص ۱۵۰ ; خصايص نسائي، ص ۲۸.
۴) رك: تفسير فخر رازي، قرطبي، روح المعاني و كشاف زمخشري، ذيل آيه ۲۹ و ۳۰ از سوره ي مطففين; تفسير نمونه، ج ۲۶، ص ۲۳۸ و ۲۸۴ ; تفسير ابن كثير، ج ۲، ص ۴ و ۵۳۵ ; تفسير احسن الحديث ج ۸، ص ۳۲۴ و ج ۱۱، ص ۶۸ ; تفسير البيان، ج ۲، ص ۹۹ ; ج ۳، ص ۵۵۶ ; تفسير الجديد ج ۶، ص ۳۶۵ ; تفسير الكاشف، ج ۱، ص ۱۹۶ و ج ۲، ص ۴۱۴.

احمد لقمانی

ادامه دارد.....