مروری بر زندگی و آثار آیت‌الله قرشی، پنج دور تفسیر قرآن در ۲۵ سال درس تفسیر
در دوره معاصر و به ویژه چند دهه اخیر تفاسیر فراوانی به زبان فارسی و عربی توسط شیعیان به رشته تحریر در آمده است که می‌تواند مورد توجه جدی قرآن‌پژوهان و پژوهشگرانی از رشته‌های مختلف قرار گیرد که قصد تحقیق و پژوهش یا استفاده از قرآن را دارند.
در راستای معرفی، نقد و ارزیابی تفسیر احسن الحدیث، تألیف آیت‌الله سیدعلی‌اکبر قرشی، به عنوان یکی از تفاسیر معاصر، در ادامه مطلبی را که به مروری بر زندگی و آثار مفسر معاصر و مؤلف احسن الحدیث اختصاص دارد می‌خوانید.
آیت‌الله قرشی، نویسنده تفسیر احسن الحدیث متولد سال 1307 شمسی در شهر بناب از شهرهای آذربایجان شرقی است. وی از محققین و نویسندگان پرتلاش در عرصه تفسیر و علوم قرآن است و به لحاظ حوزوی دارای رتبه اجتهاد است و از بزرگانی همچون حضرات آیات سیدمحمدحسین بروجردى، سلطانى و سیدحسین قاضى استفاده کرده است. از جمله نقشها و فعالیت‌های ایشان در عرصه اجتماعی بعد از انقلاب هم می‌توان به عضویت ایشان در مجلس خبرگان قانون اساسى در سال 1358 و عضویت در مجلس خبرگان رهبری در سال‌های 1361 و سال 1369 و مسئولیت نهاد نمایندگى در دانشگاه ارومیه اشاره داشت.
آثار آیت‌الله قرشی
وی مدرسی قوی در زمینه تفسیر قرآن است که جلسات تفسیر قرآن خود را به طور رسمی از سال 1360 آغاز کرده است و بیش از 25 سال ادامه داشته است و هم‌اکنون نیز فعالیت‌های تفسیری ایشان ادامه دارد. از جمله آثار وی می‌توان یکی به تفسیر احسن الحدیث اشاره کرد که به زبان فارسى تألیف شده و توسط بنیاد بعثت در 12 جلد در سال 1366 چاپ و منتشر شده است.
از دیگر آثار قرآنی او نیز می‌توان به قاموس قرآن که شرح اصطلاحات قرآن در هفت جلد فارسى است و توسط دارالکتب الاسلامیه تهران چاپ شده، نگاهى به قرآن در موضوع علوم قرآن، که شرح اصطلاحات و مفاهیم قرآنى به زبان فارسی است و توسط جامعه مدرسین چاپ شده و معاد از نظر قرآن و علم که توسط انتشارات مختاری چاپ شده است، اشاره کرد.
المعجم المفهرس لالفاظ الصحیفه السجادیة، خاندان وحى؛ شرح حال 14 معصوم(ع)، سیرى در عالم برزخ، مرد ما فوق انسان؛ شخصیت امام حسین( ع)، اتفاق در مهدى موعود(عج)، مفردات نهج البلاغه، سیرى در اسلام، معاد در اسلام و شخصیت امام حسن مجتبی(ع)، دیگر آثار آیت‌الله قرشی است.
تحصیلات آیت‌الله قرشی/ پنج دور تفسیر قرآن در 25 سال درس تفسیر
آیت‌الله قرشی درباره زندگی خود می‌نویسد: «پدرم(رحمه الله) از ائمه جماعت و روحانیون بنام آن شهر بود. دروس فارسى را در مدارس ملّى آن روز خواندم. مقدمات صرف و نحو و منطق را نزد پدرم در حوزه علمیه بناب خواندم و در حدود سال 1324 ش به حوزه علمیه قم مشرف شدم. متأسفانه اقامت من در حوزه علمیه قم، خیلى کم بود. حدود هشت سال، یعنى تا سال 1332 ش توانستم در آنجا بمانم، و در این مدت دروس سطح را تماما و مقدارى از کلام و فلسفه را هم خواندم. اندکى از درس خارج آیت‌الله العظمى بروجردى«ره» را نیز درک کردم. از سال 1332 ش جریان‌هایى پیش آمد که نتوانستم در قم بمانم و به ارومیه که مسقط الرأس من نبود آمده، ساکن گشتم. به همراه عدهاى از دوستان که در ارومیه احساس کمبود علمى کردیم، 12 سال بدون وقفه روزى سه یا دو ساعت و نیم راجع به قرآن و روایات و حتى قسمتى از رجال با هم بحث داشتیم. قطع نظر از قرآن، وسائل الشیعة را می‌خواندیم و در روایاتش تدبر و تفکر می‌کردیم، بعد از آن، به حول و قوه الهى، روحیه مطالعه و توجه به روایات در من به وجود آمد، درس تفسیر را شروع کردم که مدت 25 سال ادامه داشت، حدود پنج بار قرآن را از اوّل تا آخر براى مردم تفسیر کردم.
پدرم رحمه اللَّه در نوبت خود یکى از اخیار زمان بود، من بیشتر موفقیت‌هاى خود را از تأثیر پاکى و تلقینات آن مرحوم می‌دانم که خداوند در وجودم ظاهر فرمود، در پاکى و عظمت آن مرحوم همین بس که در روز وفات او مردم بناب چنان دست از کار کشیدند و به تشییع او گرد آمدند که آن کار سبب شد یک خانواده بهائى همه بدین اسلام مشرّف گشتند. شنیدم پدر آن خانواده گفته بود: جائی که یک نفر سیّد (و امام جماعت) اینقدر محبوبیّت داشته باشد چرا ما با یک طریقه مخفى و زیرزمینى زندگى کنیم!!
یادکرد آیت‌الله قرشی از تأثیرات مثبت رضائیه و مؤلف تجسم عمل
مقدارى از مقدمات و دروس دینى را در «بناب» نزد پدرم و اساتید دیگر خواندم، در دوره مرحوم آیت‌الله بروجردى و آیت‌الله کوه‌کمرى به حوزه قم مشرّف شدم و مدتى در آن مجمع مقدّس به تحصیل اشتغال داشتم، در ضمن بعضى از ماه‌هاى محرّم الحرام در شهر رضائیه منبر می‌رفتم تا بالاخره من رضائیه را پذیرفتم و رضائیه مرا. در حدود سال 1329 شمسى تصمیم به اقامت در رضائیه گرفتم و به تدریس و بحث و منبر مشغول شدم.
اقامت در رضائیه براى من توفیق بزرگى بود گر چه ابتدا به آن توجه نداشتم. استفاده من در این شهر از مطالعات منبرى و مباحثه تفسیر که با رفقاى آنجا داشتم بدون اغراق بیشتر از بناب و حوزه مقدّس قم بود؛ گرچه آن دو اساس و پایه بهرههاى رضائیّه بودند، زیرا وسائل در رضائیه از هر جهت فراهمتر بود؛ مخصوصاً تماس با دانشمند نقّاد جناب محمدامین رضوى سلدوزى که آن روز در رضائیه ساکن بودند و کتاب تجسّم عمل ... و آغاز و انجام جهان را تألیف کردهاند، در من تأثیر بسزائى داشت.
فعلا در رضائیه گذشته از تدریس و نوشتن و منبر و سایر مراسم دینى، هر هفته 9 جلسه تفسیر دارم و خداوند را از این توفیق بیکران حامد و شاکرم و خوانندگان را به تحقیق در قرآن مجید و مکتب اهل بیت(ع) توصیه می‌نمایم.»(1)
تعلیم و ترویج قرآن؛ یکى از بزرگترین وظائف مسلمین از نظر آیت‌الله قرشی
وی در مقدمه کتاب قاموس قرآن خود می‌نویسد: «یکى از بزرگترین وظائف مسلمین در حال حاضر ترویج قرآن و تعلیم و تعلّم قرآن و رو آوردن به قرآن است. در این باره وظیفه فقهاء و علماء و مسلمانان بیدار از دیگران سنگین‌تر است باید کارى کرد و وضعى پیش آورد که مسلمانان بیدار گردند و به کتاب عزیز خدا رو آورند. باید در مساجد و غیره درس قرآن گفته شود، باید در مدارس مسلمانان تدریس قرآن اجبارى شود. باید در همه ممالک اسلامى دانستن قرآن یکى از اساسی‌ترین شرایط هر استخدام باشد. باید در این راه از تلاش و صرف پول و ایجاد وضع مناسب دریغ نشود. آرى در راه احیاء این امر، یک بیدارى و تحوّل همه جانبه ضرورى است.»
پی‌نوشت‌ها:
1 ـ قاموس قرآن، ج7، ص 284
2 ـ همان، ص 5
نویسنده: حجت‌الاسلام و المسلمین محمد امینی، مدرس جامعة المصطفی(ص) العالمیه