پرچمدار شيعه در سال‌هاي سخت
عصر شیعه: نقاط عطف سياسي و اجتماعي شيعيان در طول تاريخ، پيوند محكمي با «مقبوليت»، «قدرت» و «حضور» مرجعيت در جامعه داشته است. به عبارت ديگر، در طول تاريخ حيات سياسي و اجتماعي شيعه، هر گاه مرجعيت مقبوليت عام داشته، آن دوران به دوران شكوفايي مذهبي، سياسي و اجتماعي شيعيان تبديل شده است.
براي آشنايي بيشتر با اين مسئله، مركز اسناد انقلاب اسلامي طرح تدوين تاريخ انقلاب اسلامي را تدارك ديده كه از اين مجموعه تا به حال كتاب‌هاي متعددي تهيه و منتشر شده است. يكي از اين كتاب‌ها با عنوان «شكوه شيعه»، سيري در زندگي و فعاليت‌هاي آيت‌الله العظمي بروجردي است كه به قلم محمدرضا تمري تاليف شده و انتشارات مركز اسناد انقلاب اسلامي آن را با شمارگان 2000 نسخه در 272 صفحه منتشر كرده است.
اين كتاب در چهار فصل تدوين شده كه از يك مقدمه در ابتدا و بخش ضمائم در پايان تشكيل شده است. در همان ابتداي كتاب و در معرفي آيت‌الله بروجردي آمده است: «مرحوم حضرت آيت‌الله العظمي بروجردي(ره)، مرجع تقليد عصر خود بودند و به جهت برخورداري از مقبوليت عام، دوران پر خير و بركت مرجعيت خود را به يكي از نقاط عطف سياسي و اجتماعي شيعيان در طول تاريخ تبديل كردند.» (ص 11و 12)
* پيشينه خانوادگي و تحصيلات
فصل اول با پيشينه خانوادگي و تحصيلات آيت‌الله العظمي بروجردي شروع مي شود كه شامل بخش‌هاي تولد و تحصيلات مقداتي، حوزه علميه اصفهان، ازدواج، هجرت به نجف اشرف و شركت در حوزه درس آخوند خراساني، اجازه اجتهاد از مراجع، بازگشت به بروجرد و مرگ پدر، سفر حج، ماجراي بازداشت آيت‌الله بروجردي، مسافرت به بروجرد، بيماري و مسافرت به تهران، دعوت از آيت‌الله بروجردي براي زعامت حوزه علميه قم و امام و مسئله دعوت است.
مولف در بخش اجازه اجتهاد از مراجع اين فصل، نامه استاد ايشان، مرحوم آخوند خراساني، را كه براي پدر آيت‌الله بروجردي نوشته شده آورده است. در اين نامه، ايشان ضمن تشريح شخصيت علمي آيت‌الله بروجردي، سفارش كرده كه ايشان را به عنوان مجتهد جامع الشرايط بشناسد و به مردم معرفي كنند و در اخذ فتوا و احكام شرعي به ايشان مراجعه نمايند: «...حسب الامر جنابعالي روانه ولايت، و رجاء واثق آن است كه انشاءالله تعالي در وظايف شرعيه فقاهت را متصدي و اخوان مومنين هم در امتثال و اتباع و اجراي احكام ايشان سعادت ياب خواهند شد، و نعمت وجود مثل جناب ايشان عالم صالح و مجتهد عدل را براي خودشان غنيمت خواهند دانست، و خود جنابعالي نيز همواره شاكر به موهبت الهي عز اسمه و مزيد بر رافت ابوت در موجبات ترويج و ترقيه خاطر ايشان كوتاهي نخواهيد فرمود...» (ص 31 و 32)
* زعامت حوزه عمليه قم
براي فصل دوم كتاب هم عنوان «زعامت حوزه عمليه قم» انتخاب شده است كه شامل بخش‌هاي آيت‌الله شيخ عبدالكريم حائري و تاسيس حوزه علميه قم، وضع حوزه علميه در زمان آيت‌الله حائري، مديريت آيت‌الله حائري، رحلت آيت‌الله حائري و سختگيري رژيم در برگزاري مراسم ترحيم، وضع حوزه علميه قم در زمان زعامت مراجع ثلاث، ورود به قم، اقامت آيت‌الله بروجردي، مرجعيت عامه و نقش امام، طرح اصلاح حوزه، اعزام نمايندگان به كشورهاي جهان و رابطه امام و آيت‌الله بروجردي است.
در قسمتي از بخش پاياني اين فصل (رابطه امام و آيت‌الله بروجردي) آمده است: «امام براي آيت‌الله بروجردي احترام زيادي قائل بودند و اعتقاد داشتند كه پرچم اسلام بر دوش ايشان است؛ لذا هيچ گونه اقدامي كه نشانه خودمحوري و جلو افتادن باشد، از امام مشاهده نشد و حتي مستقل از آيت‌الله بروجردي هيچ حركتي از خود نشان ندادند. به نحوي ارتباط اين دو بزرگوار، ارتباطي دو طرفه بود؛ هم ايشان به آيت‌الله بروجردي احترام مي‌گذاشتند و هم آيت‌الله براي امام احترام و اهميت فوق‌العاده‌اي قائل بودند و آن قدر به امام علاقه‌مند بودند كه ايشان را به ماموريت‌هاي مختلف مي‌فرستادند؛ به عنوان نمونه، پس از آنكه در مشهد حادثه‌اي اتفاق افتاد، امام به عنوان نماينده و با اختيارات تام و كامل به آنجا رفتند و اين ماموريت دو ماه طول انجاميد.» (ص 90)
* فعاليت‌هاي سياسي و تقابل با رژيم پهلوي
«فعاليت‌هاي سياسي و تقابل با رژيم پهلوي» عنوان فصل بعدي كتاب است كه بخش‌هاي آيت‌الله بروجردي و برخورد با بهائيان، مخالفت با اصلاحات ارضي، برخورد با مقامات، شاه و آيت‌الله بروجردي، تعليمات ديني، مسئله كشف حجاب، آيت‌الله بروجردي و قانون اساسي، مخالفت با احياي آتش‌پرستي، حمايت از مردم فلسطين، حمايت از آيت‌الله قمي، آيت‌الله بروجردي و نهضت ملي نفت، حمايت از آيت‌الله كاشاني، فدائيان اسلام و آيت‌الله بروجردي، اهتمام به وحدت مسلمانان، شاه و ازدواج با زن ايتاليايي و ولايت فقيه را در بر مي‌گيرد و مولف درباره هر يك از اين بخش‌ها توضيحات لازم را ارائه داده است.
* ويژگي‌هاي اخلاقي و شخصيت علمي
همچنين مباحث متعددي با عناوين احترام به قرآن، رعايت ادب، گاهي مصلحت مي‌بينم كه نشنوم، احترام به اهل بيت(ع)، زهد و ساده زيستي، برخورد آيت‌الله با دستبوسي، توجه به محرومان، بخشش، حافظه قوي، اهتمام به تاسيس مدارس، شخصيت علمي آيت‌الله بروجردي، آثار و تاليفات، خدمات فرهنگي، راه اندازي مجله حوزه و حمايت آيت‌الله بروجردي، احياي آثار بزرگان، پرورش شاگردان، خدمات عمراني- مذهبي(1- بناي مسجد اعظم قم، 2- مسجد هامبورگ) و رحلت، بخش‌هاي نوزده گانه فصل چهارم با عنوان «ويژگي‌هاي اخلاقي و شخصيت علمي» كتاب را تشكيل مي‌دهند.
* از نگاه ديگران
آيت‌الله بروجردي از نگاه شخصيت‌هايي مانند شيخ حسن باقوري، يكي از دانشمندان معروف مصر و رئيس اوقاف آن كشور، شيخ محمود شلتوت، رئيس دانشگاه الازهر، ابوالمجد، اديب و سخنور مصري، شيخ محمد امين، قاضي بزرگ اهل سنت و جورج جورداق، نويسنده و دانشمند مسيحي، از ديگر قسمت‌هاي كتاب است كه در بخش ضمائم آمده است. همچنين در اين بخش از كتاب پيام مقام معظم رهبري، حضرت آيت‌الله خامنه اي به مناسبت سي امين سالگرد رحلت آيت‌الله العظمي بروجردي (8/2/70) آمده است.
در بخش اسناد كه پايان بخش مطالب كتاب است، 13 سند و 12 قطعه عكس مرتبط با موضوع كتاب ارائه شده است.
* بخشي از تاليفات و آثار علمي آيت‌الله بروجردي
1- جامع احاديث شيعه
2- حاشيه بر كفاية الاصول
3- حاشيه بر نهايتة الشيخ طوسي
4- حاشيه بر مبسوط الشيخ الطوسي
5- حاشيه بر خلاف الشيخ الطوسي
6- حاشيه بر عروة الوثقي
7- الفقه الاستدلالي
8- رسالة في المواسعة و المضايقة
9- رسالة في منجزات المريض
10- تقريرات بحث الصلاة (نهاية التقرير) فاضل لنكراني
11- تقريرات بحث خمس (زبدظ المقال) سيد عباس ابوترابي
12- تقريرات بحث صلاة جمعه و صلاة مسافر
13- بيوت الشيعه
14- تجريد اسانيد كتاب معروف كافي
15- تجريد اسانيد التهذيب
16- تجريد اسانيد كتاب من لا يحضره الفقه
17- تجريد اسانيد رجال الكشي
18- تجريد اسانيد الاستبصار
19- تجريد اسانيد رجال النجاشي
20- طبقات الرجال
21- تجريد اسانيد كتاب خصال شيخ صدوق
22- تجريد اسانيد كتاب امالي شيخ صدوق
23- تجريد اسانيدعلل الشرايع
24- مستدرك فهرست منتخب الدين
25- حاشيه منهج المقال
26- حاشيه عمدة الطالب ابن عنبه حسني
27- تجريد فهرست شيخ طوسي
28- حاشيه بر مجمع الرسال
29- رسالة في ترجمة بعض اعاظم اسرته و اعداده...
نويسنده: علي‌الله سليمي